وَ اَلْعادِیاتِ ضَبْحاً. `فَالْمُورِیاتِ قَدْحاً. `فَالْمُغِیراتِ صُبْحاً. `فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً. `فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاً. `إِنَّ اَلْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ. `وَ إِنَّهُ عَلی ذلِكَ لَشَهِیدٌ. `وَ إِنَّهُ لِحُبِّ اَلْخَیْرِ لَشَدِیدٌ.

`أَ فَلا یَعْلَمُ إِذا بُعْثِرَ ما فِی اَلْقُبُورِ. `وَ حُصِّلَ ما فِی اَلصُّدُورِ. `إِنَّ رَبَّهُمْ بِهِمْ یَوْمَئِذٍ لَخَبِیرٌ [1].

سوره مباركه «وَ اَلْعادِیاتِ » هم سوره كوچكی است. درباره این سوره اختلاف است كه آیا مكیه است یا مدنیه. هم قرائن سبب اختلاف شده كه این سوره در مكه نازل شده یا در مدینه، و هم نقلها نسبتا اسباب شبهه شده است. آهنگ این سوره كه آیه های كوتاه كوتاه دارد، متناسب با سوره های مكیه است؛ چون سوره های مكیه سوره های ابتدای بعثت است و سوره های تذكر و تنبه و تكان دهنده است، ولی سوره های مدنیه اغلب سوره هایی است كه در آنها مقررات بیان شده و لهذا آیه های طولانی تر و مفصل تر در این سوره ها آمده.

این سوره با چند سوگند شروع می شود، سوگندهای عجیبی كه همین سوگندها سبب شده كه با اینكه در قرآنها معمولا می نویسند این سوره مكیه است [2]، ولی در عین حال بعضی- مثل تفسیر

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 720

المیزان- بگویند به قرینه مطلبی كه در این سوگندها بیان شده، این سوره مدنیه است.

قسمها قسمهای عجیبی است. می فرماید: وَ اَلْعادِیاتِ ضَبْحاًسوگند به اسبهای دونده در حالی كه نفس نفس می زنند (اسبهای مجاهدان را می گوید) ، سوگند به اسبهای سربازان.

فَالْمُورِیاتِ قَدْحاًآن اسبها كه در روی صخره ها و سنگها حركت می كنند [3]. اسب، بالخصوص وقتی كه نعل به پایش باشد و روی سنگها به شدت به اصطلاح سَرتاز حركت كند [به خاطر] اصطكاكی كه نعل اسب با سنگها پیدا می كند جرقه می زند. می فرماید: فَالْمُورِیاتِ قَدْحاًهمان اسبها كه روی این سنگها حركت می كنند و از زیر سم آنها برقْ جرقه می زند و آتش می افروزد.

فَالْمُغِیراتِ صُبْحاًآن اسبهایی كه در سپیده دم بر دشمن شبیخون می زنند. (البته اینجا ضمنا اسب سواران را می گوید، وقتی به اسبِ سرباز قسم می خورد این، احترام خود سرباز هم هست. ) آنچنان پیش دستی می كنند كه هنوز دشمن در اردوگاه خودش تكان نخورده بر سر دشمن وارد می شوند.

فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاً. قبلا صحبت از این بود كه جرقه برق می افروزند. معلوم است كه حركت اسبها در سنگستان را می گوید. بعد از اینكه می گوید شبانه و صبحانه بر سر دشمن فرود می آیند، می گوید: فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعاًگرد و خاك را به آسمان بلند می كنند. معلوم است كه دشمن روی سنگها اتراق نمی كند، بلكه در دشت اتراق می كند. اینها از راههای دیگری و از سنگستان و كوهستان می روند تا دشمن متوجه نشود و یكمرتبه وارد دشت می شوند و بر سر دشمن فرود می آیند، دشمن هم از جا بلند می شود و حركت می كند، آنگاه گرد و خاك به آسمان بلند می شود به طوری كه چشمها جایی را نمی بینند [4].

فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعاًخودشان را در همان گرداب جمعیت می اندازند، در قلب دشمن فرو می روند.

قرآن چه می خواهد بگوید؟ چرا به اینها قسم می خورد؟ می خواهد بگوید اینها در نزد ما مقدس اند، سم اسب سرباز مقدس است، گردی كه او بلند می كند مقدس است، آن فرود شبانه ای كه مثل صاعقه بر سر دشمن وارد می شود و پیش دستی می كند، مقدس است.

[1] - . عادیات/1- 11.

[2] - . من خودم فكر می كنم مكیه است، نه به طور جزم.

[3] - . آقایانی كه مثل ما دهاتی باشند اگر اسب را دیده باشند [می دانند كه ] خودش یك [عالمی دارد. ] یكی از چیزهایی كه من همیشه برای آن ناراحتم این است كه ماشین دارد نسل اسب را برمی اندازد.

[4] - .

ز سمّ ستوران در آن پهن دشت

زمین شد شش و آسمان گشت هشت