إِذا جاءَ نَصْرُ اَللّهِ وَ اَلْفَتْحُ. `وَ رَأَیْتَ اَلنّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اَللّهِ أَفْواجاً. `فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اِسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوّاباً [1].

سوره مباركه «إِذا جاءَ نَصْرُ اَللّهِ وَ اَلْفَتْحُ » است. این سوره بر عكس سوره «تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ » كه به مناسبت موضوعش سوره لعن و نفرین و تبرّی و تجسم دادن اعمال زشت یك زوج جهنمی است، سوره ای است كه در آن، فتح و پیروزی و حمد و استغفار و این جور مسائل است و مربوط به شخص پیغمبر اكرم است. این سوره مدنی است و آن سوره مكی. سوره «تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ » در مكه نازل شد كه هنوز پیغمبر اكرم در مكه بودند و ابولهب و یارانش زنده بودند و سوره «إِذا جاءَ نَصْرُ اَللّهِ » در مدینه نازل شده و قدر مسلم این است كه در سه چهار سال آخر عمر مبارك پیغمبر اكرم نازل شده است. اختلاف است میان مفسرین كه آیا قبل از فتح مكه نازل شد یا بعد از فتح مكه.

بعضی مدعی هستند كه این سوره بعد از فتح مكه و حتی در منی در حجه الوداع نازل شد یعنی در حدود دوازدهم ذی الحجه كه پیغمبر اكرم در آخر ماه صفر همان سال فوت كردند. مطابق روایات شیعه كه وفات پیغمبر اكرم در بیست و هشتم صفر است حدود 75 روز قبل از وفات پیغمبر اكرم نازل شده. ولی بعضی می گویند قبل از فتح مكه نازل شده است. پس قدر مسلم این

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 806

است كه این سوره در اواخر عمر پیغمبر اكرم نازل شده. اگر ما قرینه لفظی را بخواهیم در نظر بگیریم، به قرینه «إِذا جاءَ» باید بگوییم این سوره قبل از فتح مكه نازل شده چون مضمون آن این است:

آنگاه كه پیروزی الهی بیاید و آنگاه كه فتح و گشایش بیاید [و مردم را ببینی كه گروه گروه به دین خدا می گروند، پس به ستایش پروردگارت تسبیح گوی و از او آمرزش بخواه كه او توبه پذیر است. [3]]

[1] - . نصر/1- 3.

[2] - . نصر/1- 3.

[3] - . [چند جمله ای از بیانات استاد ضبط نشده است. ]