تاریخچه تشكیل سازمان اوقاف و امور خیریه و سیر تحول آن

از تشكیلات اداری اوقاف در دوره صفاریان ( 245 - 290 ه) كه اولین سلسله حكومت ایرانیان پس از اسلام بوده است، اطلاع دقیقی در دست نیست ولی در تشكیلات اداری دوره سامانیان ( 261 - 389 ه) از دیوان موقوفات و یا دیوان اوقاف نام برده شده كه به كار مساجد و اراضی موقوفه رسیدگی می كرده است. قبل از ایجاد دیوان اوقاف وظیفه اداره اوقاف به عهده قضات بوده است. در دوران صفویان، امور اوقاف در ایران به روحانیون مورد نظر حكومت واگذار می گردید و متصدی این مقام به نام «صدرالصدور » وزیر اوقاف و مستوفی موقوفات خوانده می شد. در دوران زندیه نیز وزارت موقوفات مسئول نظم و نسق مادی موقوفات بوده است. با گذشت زمان به ویژه در دوره سپهسالار (قاجاریه) یك سلسله اقدامات اصلاحی درجهت بهبود اوقاف، انجام شده است. پس از انقلاب مشروطیت و استقرار حكومت مشروطه در سال 1285 ش و تاسیس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1289 ش، امور موقوفات، زیر نظر وزارت مزبور اداره می گردید و مسئولین ادارات معارف در شهرستان ها عهده دار انجام امور موقوفات نیز بوده اند. در 15 آذر ماه 1343 ، با تصویب قانون تفكیك اوقاف از وزارت فرهنگ، تشكیلات سازمان اوقاف مستقل و به نخست وزیری ملحق شد و سرپرستی آن به یكی از معاونین نخست وزیر به عنوان سرپرست سازمان اوقاف محول شد، ضمنا در همین قانون برای سازمان اوقاف، شورای عالی اوقاف نیز پیش بینی شده بود. پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی ایران و استقرار دولت جمهوری اسلامی، تشكیلات و اختیارات سازمان اوقاف تدوین، و در تاریخ 2/ 10 / 1363 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و براساس آن سازمان از نخست وزیری منتزع و با عنوان سازمان حج و اوقاف و امور خیریه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وابسته گردید. به موجب این قانون، سرپرست سازمان باید از طرف ولی فقیه مجاز در تصدی اموری كه متوقف بر اذن ولی فقیه است باشد. در ادامه این تغییرات؛ به موجب مصوبه شماره 462 مورخ 15 / 8/ 1370 شورای عالی اداری؛ كلیه امور مربوط به اوقاف و امور خیریه از سازمان حج و اوقاف و امور خیریه منفك شده؛ و به سازمان اوقاف و امور خیریه واگذار شد.[1]