در راستای معرفی بیشتر استاد شهید مرتضی مطهری ، در این نوشتار به  بیان خاطرات و دیدگاه های آیت الله خامنه ای (حفظه الله ) و رابطه معظم له با استاد شهید پرداخته میشود .

زمینه آشنایی

        {مراودات رهبر معظم انقلاب با شهید مطهری از زبان فرزند استاد}

زمینه های اولیه ی این آشنایی به سال های ابتدایی دهه ی چهل بازمی گردد. در واقع بنده معتقدم كه آشنایی آیت الله خامنه ای با آثار استاد شهید، مقدمه ی انس ایشان و زمینه ای شد تا هنگامی كه ایشان از قم به تهران تشریف می آوردند، با استاد مطهری كه در حوزه ی مروی فلسفه تدریس می كردند، ملاقات داشته باشند و حلقه ی انس و ارتباط ایشان در همان مدرسه ی مروی شكل بگیرد. این علاقه پس از دیدارهای مكرر، دوطرفه شد و استمرار جدی یافت.

من اینجا می خواهم به نكته ی مهمی اشاره كنم؛ این كه هیچ كس مثل رهبری، مطهری را نشناخت و این از جملات گران بها و حكیمانه ی خود ایشان كاملاً مشهود است. در مقابل هم به نظر من هیچ كس مثل خود شهید مطهری شخصیت آقا را نشناخت. من این را از آن احساس علاقه ای متوجه شدم كه بعدها خودم در مشهد بین این دو نفر مشاهده كردم.

ما هر موقع كه مشهد می رفتیم، در رزهتل اقامت می كردیم. رز هتل، هتلی بود مخصوص خانواده های مذهبی و متدین كه معمولاً روحانیون برای این كه راحت باشند، آنجا را انتخاب می كردند. آقای عندلیبی، مدیر هتل، مرد متدینی بود كه افراد غیر مذهبی و هنجارشكن را راه نمی داد و جز به خانواده های متدین و مذهبی به گروه دیگری اعتنا نمی كرد. ما به مشهد كه می رسیدیم، پدرم به خاطر علاقه ی شدیدی كه داشتند، دیدار با آقا جزء اولین برنامه هایشان بود. یادم هست كه گاهی ما به منزل ایشان می رفتیم و گاهی هم ایشان در رزهتل با پدرم ملاقات می كردند. وقتی با یكدیگر ملاقات می كردند ساعت ها با هم می نشستند و سخن می گفتند و گاهی متوجه گذر زمان هم نبودند. این در حالی بود كه ما در مشهد دوست و آشناهای زیادی داشتیم، اما احساس عجیبی كه استاد مطهری به ایشان داشتند، باعث می شد كه دائم سراغ ایشان را بگیرند.

من احساس می كنم كه شهید مطهری گوهری مثل آیت الله خامنه ای را همان جا شناختند. این مسئله هم كه رهبر معظم انقلاب در زمینه ی فقاهت، عرفان، شعر، ادب و بصیرت و روشن بینی دینی، سیاست و ... در میان روحانیت هم طرازشان منحصر به فرد و ممتاز بودند و بهترین گزینه بعد از حضرت امام (ره) محسوب می شدند، شاهدی بر این مدعا است. من بر این نكته تصریح دارم كه گوهری مثل آقا را فرد دانایی مثل شهید مطهری كشف كرد و این یكی از رازهای علاقه ی شدید استاد مطهری به ایشان بود. در همان اوایل انقلاب هم به اصرار شهید مطهری و طی تماس تلفنی كه ایشان داشتند، آقا از مشهد به تهران تشریف آوردند و با اصرار ایشان در شورای انقلاب قرار گرفتند. به هرحال این محبت دو طرفه بین آیت الله خامنه ای و پدرم بسیار شدید بود و این چیزی بود كه خود من به خوبی آن را احساس می كردم.[i]

1-    آیت الله خامنه ای از منظر شهید

            آقا  با بقیه فرق داشتند { مراودات رهبر معظم انقلاب با شهید مطهری از زبان فرزند استاد } 

جنس رابطه و انسی كه پدرم با آیت الله خامنه ای داشت، هم در بعد احساسی و هم در بعد علمی و فرهنگی قابل بررسی است. شهید مطهری گوهری مثل آقا را كشف كرده بود و با شمّ قوی كه ایشان داشت، احساس می كرد كه آقا یك ویژگی های خاصی در میان روحانیون دیگر دارد. شهید مطهری انسانی نبود كه با هر كسی به راحتی انس بگیرد. ایشان یك حس خاصی داشت كه آدم ها را خیلی زود درك می كرد و می شناخت. بر همین اساس بود كه آقا را به خوبی شناخت و یك علاقه ی باطنی همراه با درك نسبت به ایشان پیدا كرد. اسناد ساواك هم از قول پدرم، با اشاره به امتیازات ویژه ی آقای خامنه ای تصریح می كند كه ایشان از ذخایر ما هستند و در آینده منشأ اثرات بسیاری خواهند بود.

به نظر من بین شهید مطهری و آقا یك ارتباط بسیار عمیقی وجود داشت كه تجلی شخصیتی آن ها از همین جا یكسان می شود. یك بار كه با خانواده به مناسبت سالگرد شهادت استاد مطهری خدمت آقا رفته بودیم، ایشان خطاب به خانواده سخن حكیمانه ای فرمودند كه: راز ماندگاری شهید مطهری این است كه او مرد خالص، طاهر، پاك و عارفی بود. هر چه كه او نوشت، عاشقانه برای خدا نوشت و این راز نفوذ كلام او در قلب ها است.[ii]

2-    شهید مطهری از منظر یار.

                                 ‌أ-         خودم را شاگرد استاد می دانم

یكی از مسائلی كه خود آقا به آن اشاره می كنند، این است كه خودشان را شاگرد استاد مطهری می دانند در حالی كه نزد ایشان درس هم نخوانده بودند. بعد در ادامه تصریح می كنند كه در واقع یكی از عناصری كه بنیه اصلی فكر اسلامی من را پایه گذاری كرده است، سخنرانی ها و آثار ایشان بوده است. در اینجا باید تصریح كنم آن شاگردی كه ایشان می فرمایند، مربوط به همان آثار استاد است كه در ابتدا به آن اشاره كردم. البته این تزكیه ی نفس و خلوص ایشان را هم می رساند و البته تواضع، اخلاص و شكسته نفسی ایشان را هم نباید فراموش كرد. حتی دیده شده كه بسیاری از افراد، از آثار شهید مطهری استفاده می كنند، ولی اسم استاد را هم نمی آورند، چرا كه می گویند پرستیژ علمی مان به هم می خورد.

                                  ‌ب-     سخنرانی همــــــــــــــراه با تفكر

یادم می آید یك بار خدمت آقا بودیم و بحث شهید مطهری مطرح شد. ایشان فرمودند كه به خاطر دارم كه شهید مطهری می گفتند من هر وقت سخنرانی دارم، امكان ندارد كه روی سخنرانی ام یكی دو ساعت فكر نكنم، ولی بر خلاف آن یكی دیگر از آقایان می گفتند كه گاهی حتی بدون فكر و تأمل و مطالعه سخنرانی می كنم. می گفتند این را خود آن فرد بارها به من گفته بودند كه من حتی مطالعه نكرده و با استفاده از فرآورده های ذهنی ام چیزی می گویم، اما شهید مطهری تصریح داشت كه من تا دو سه ساعت فكر نكنم، سخنرانی نمی كنم.

                                       ‌ج- مصداق واقعی آیه قــــــرآن

خاطره ی دیگری را خود آقا راجع به یكی از برخوردهاشان با استاد مطهری مطرح می كردند. ایشان می گفتند عده ای از دانشجویان یكی از دانشگاه ها تابلویی درست كرده بودند و این آیه ی شریفه ی «الذین یُبَلّغون رسالات اللَّه و یَخْشَوْنَهُ و لا یخشون احداً الاّ اللَّه» را با خط خوش نستعلیق روی آن نوشته بودند و به استاد شهید تقدیم كرده بودند. یك روز در منزل ایشان دیدم كه این تابلو را گذاشته اند روی طاقچه. تعریف كردم از تابلو و این آیه. ایشان گفتند بله این را دانشجوها برای من فرستادند، ولی من خجالت می كشم این را بگذارم روی طاقچه، چون شاید در آن اشاره ای به این باشد كه می خواستند من را مصداق این آیه بدانند. ایشان تواضع می كرد و می گفت من مصداق این آیه نیستم، اما قطعاً ایشان مصداق این آیه بود.

                        ‌د-        آثـــار استاد مغفول مانده است

تأكید بر كار فكری بیشتر روی آثار استاد و همچنین استفاده از آن در حوزه و دانشگاه همیشه مورد تأكید رهبر معظم انقلاب بوده است. متأسفانه با اینكه خود آقا بسیار بر این مسئله تأكید دارند، خیلی ها دل سوزی و اهتمامی از خود نشان نمی دهند. بنده در برخی كتاب های دانشگاهی و حوزوی دیده ام كه آثار شهید مطهری در حاشیه قرار گرفته، در حالی كه باید در متن قرار بگیرد. فعالیت هایی مثل همایش حكمت مطهر و ... نیز حركت های بسیار خوب و پسندیده ای است، اما كافی نیست.

مثلاً یكی از سخنانی كه آقا فرمودند، این بود كه اگر آثار شهید مطهری ترجمه شود تحولی عظیم در غرب به وجود می آید. این سخن باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. یك آلمانی مسیحی به منزل ما آمده بود و می گفت من می خواهم رساله ی دكتری ام را  درباره ی استاد مطهری بنویسم. ایشان می گفت من در حال انتقال هستم و از نظر روحی به هم ریخته ام و می خواهم مسلمان بشوم. آنجا تأكید داشتند كه چرا این قدر آثار شهید مطهری كم به زبان آلمانی ترجمه شده است و از این بابت بسیار ناراحت بود. لذاست كه مسئولین و دست اندركاران فرهنگی و آموزشی كشور باید بیش از پیش به این مسئله توجه كنند.

                                    ‌ه-     راز شهـــــــادت استــــــــاد

بعد از شهادت پدر كه چندین بار با خانواده خدمت آقا رسیدیم، ایشان دائماً تأكید می كردند كه خلأ ایشان برای ما كاملاً محسوس است. بر این مسئله هم تصریح داشتند كه ای كاش ایشان بودند و ما می توانستیم كارهای مؤثرتر و بیشتری انجام دهیم. در عین حال معتقد بودند كه شهادت ایشان بركات بسیاری هم داشته است. در واقع با این كه شهادت ایشان بسیار دردناك بود، ولی باعث شد تا هم افكار و اندیشه های ایشان بیشتر شكوفا و شناخته شود و هم بسیاری از افراد كه تهمت به ایشان می زدند، برای همیشه خاموش شوند.

آقا همیشه به مادر من گوشزد می كردند كه در شهادت ایشان یك سرّی هست و شما مطمئن باشید كه بركاتی به دنبال آن بوده است. هیچ وقت فراموش نمی كنم كه دائماً مادر را دلداری می دادند كه می دانم نبود ایشان برای شما سخت است، ولی انشاءالله برای خانواده بركات می آورد و به شما درجه بدهد و عزیز باشید و عزت شما هم افزوده و افزوده تر شود. مادرم هم در اینجا چشم هایش پر از اشك می شد و می گفتند همین كه ما خدمت شما می آییم، الهام می گیریم و آرامش پیدا می كنیم. آقا به مادر می گفتند شما كجا سخنرانی دارید؟ ایشان می گفتند گاهی اوقات خانم ها به منزل ما می آیند و برای شان صحبت می كنم. می فرمودند این خیلی خوب است كه چراغ منزل را روشن نگه دارید.[iii]

3-    خاطــــــــــرات آیت الله خــــــــامنه ای از شهید.

الف- نمازشب (مصاحبه با حضرت آیت الله خامنه ای)

ایشان هنگامی كه به مشهد آمدند گاهی اوقات به منزل ما وارد می شدند البته ایشان در مشهد آشنا داشتند و جا و مكان هم داشتند منتهی به خاطر علاقه ای كه من به ایشان داشتم و خودشان هم این علاقه را می دانستند مستقیما به منزل ما می آمدند.اطاقی كه ایشان شبها می خوابیدند با یك در فاصله داشت با اطاقی كه من شب می خوابیدم ایشان همیشه وقت خواب مقید بود به خواندن قرآن نیمه شب، صدای ایشان را شنیدم كه در هنگام تهجد و نماز شب خواندن گریه می كردند. البته نماز شب خوان زیاد داریم. اما نماز شب خوانی كه در آن نیمه شب با آن حال اشك بریزد و گریه كند كم داریم. بعدها از دوستان قدیمی ایشان مثل آقای منتظری و دیگران شنیدیم كه ایشان از همان زمان طلبگی هم نماز شب می خوانده و اهل تهجد بوده اند.[iv]

ب- مبارزات سیاسی (مصاحبه با حضرت آیت الله خامنه ای)

تا سال 49 و 50 خیلی مسائل انحرافی در محیط مبارزه  به چشم نمی خورد. وقتی كه منافقین دستشان را رو كردند و نوشته های ایدئولوژیك آنها كم كم پخش شد آقای مطهری بیش از همه حساسیت نشان داد چون من به یاد دارم كه در سال 51 تلاش فراوانی شد كه امام را وارد كنند كه این حركت جوانها را تایید كنند كه به نام « مجاهدین » و ... بودند اما امام سخت ابا كردند و یك بار كتابهای مجاهدین را خوانده بودند و گفته بودند اینها همان حرفهای لنین و ارانی است پس حرفهای شما كدام است؟ مرحوم مطهری در معرفی اینها به امام نقش داشتند و خودشان آنقدر حساسیت نشان دادند تا عملا كنار كشیدند و آنوقت مجاهدین ایشان را متهم كردند به اینكه سازشكارند و اهل مبارزه نیستند و حال اینكه كنار كشیدن ایشان حساسیت ایشان را نشان می داد و موثر و مفید هم واقع شد و ایشان در آن موقع كار ایدئولوژیكشان را زیاد كردند و اثرش این بود كه در سه چهار سال بعد حقانیت حركت ایشان روشن شد و حركت صحیح اسلامی دوباره از سال 54 رو به رشد رفت و كم كم خط امام تبلور یافت.[v]

ج- ایدئولوژی اسلامی بدون هیچ گرایش انحرافی (مصاحبه با حضرت آیت الله خامنه ای)

مرحوم استاد شهید مطهری با صراحت ایدئولوژی اسلامی متكی به متون اسلامی و بدون هیچ گرایش به چپ و راست مطرح می نمود.

مرحوم شهید مطهری از اول حساسیت عجیبی روی تفكر التقاطی داشت و آن وقت كه همه با تفكرات التقاطی برخوردهای سطحی داشتند او با كمال سختگیری روی جا به جای این تفكر می ایستاد و آن را مردود می شمرد كه در این زمینه نمونه های بی شماری از ایشان به یاد دارم. در همان جلسه ای كه گفتم قرار شده بود كه شركت كنندگان هر كدام كه آمادگی دارند متنی را به عنوان زمینه جهان بینی اسلام تهیه كنند. چند نفر متنی تهیه كردند از جمله آن چند نفر یكی من بودم. در این متن ویژگیهای اندیشه اسلامی را ذكر كرده بودم : اندیشه اسلامی ، ضد استعمارى، ضد استبدادي و در آخر اضافه كرده بودم اندیشه اسلامی ضدالحادي است. یادم نمی رود كه ایشان از این قسمت خیلی خوششان آمده بود و بارها به خود من گفتند كه این نكته ضدالحادی نكته دقیق و بسیار ظریفی بود كه شما مطرح كردید زیرا هر اندیشه ای هر فصلی از فصول جهان بینی كه اندك گرایش به زمینه های تفكر الحادی داشته باشد جزء جهان بینی اسلامی نیست.[vi]