در
بازدید : 42290      تاریخ درج : 1390/2/24
 

 

شهید مطهری در دو جا از میرزا مهدی آشتیانی نام برده اند یكی در كتاب خدمات متقابل ایران و اسلام در آنجایی كه طبقات فلاسفه را شمرده اند در طبقه سی و دوم نامی از ایشان برده است .

1-      آقاى آقامیرزا مهدى آشتیانى. از اساتید مسلّم و متبحر قرن ما بود. پدرش میرزا جعفر ملقب به میرزا كوچك از شاگردان آقامحمدرضا حكیم قمشه‏اى بود و مادرش دختر حاج میرزا حسن آشتیانى مجتهد معروف تهران بود.

مرحوم آقا میرزا مهدى از تلامیذ میرزا حسن كرمانشاهى و میرزا هاشم اشكورى بوده است. سالها در تهران مدرس فلسفه و عرفان بود و عنوان مدرس رسمى مدرسه سپهسالار قدیم را- كه بر حسب وقف نامه باید ماهر در عقلیات و ناظر در شرعیات باشد- داشت. در حدود سالهاى 1365- 1366 هجرى قمرى به استدعاى فضلا و طلاب حوزه علمیه قم چندى به قم مهاجرت كرد و به تدریس و افاضه پرداخت. این بنده در آن مدت قلیل، توفیق استفاده از محضر او را یافت.

معظم له آثار ارزنده‏اى از خود باقى گذاشت. بر شرح منظومه منطق و فلسفه حاشیه دارد و هر دو چاپ شده است. كتابى به نام «اساس التوحید» درباره «قاعده الواحد» و وحدت وجود دارد كه آن نیز چاپ شده است. شاید آثار دیگرى هم داشته باشد كه من نمى‏دانم. در سال 1372 درگذشت.[1]

2-      و دیگر در بحث اتحاد عاقل و معقول آنجایی كه شهید مطهری فرموده اند :

 صدر المتألّهین به مسأله «اتحاد عاقل و معقول» خودش خیلى مى‏نازد؛ یعنى این از آن چیزهایى است كه خیلى به آن افتخار مى‏كند و به خود مى‏بالد و خدا را مكرر در مكرر شكر مى‏كند به اینكه این مسأله را به او الهام كرده است و حتى مدعى شده است كه در ایامى كه در كهك قم بودم و در آنجا مجاور بودم و مشكل برایم لا ینحل بود خیلى حالت تضرع به خود گرفتم و از درگاه الهى طلب یارى كردم تا بحمد اللّه قضیه حل شد  و در بعضى تعبیراتش مى‏گوید: «و لم ار على وجه الارض من له علم‏بذلك» یعنى بر روى زمین كسى را سراغ ندارم كه این مطلب را بداند. آن وقت ایشان یك برهان  بر این مطلب اقامه كرده است كه این برهان مورد ایراد حاجى سبزوارى واقع شده است. حاجى در این برهان خدشه كرده است كه در اینجا هم به آن اشاره مى‏كند كه: «و اما مسلك التضایف الذى سلكه صدر المتألّهین فى المشاعر و غیره لاثبات هذا المطلب فغیر تامّ لما ذكرنا فى تعالیق الاسفار»  یعنى برهان صدر المتألّهین كه از راه تضایف وارد شده است برهان تامّ و تمامى نیست. البته جواب حاجى در اینجا داده شده است و در بین كسانى كه من دیده‏ام جواب حاجى را داده‏اند از همه بهتر بیانى است كه به مرحوم آقا میرزا مهدى آشتیانى تعلق دارد  و در عین حال بیان او هم هنوز احتیاج به متمم دارد، ولى به هر حال بیان ایشان بهتر است، یعنى ایشان متوجه‏یك نكته‏اى شده است كه حاجى سبزوارى متوجه آن نكته نشده است. شاید استادهاى ایشان و دیگران هم متوجه این نكته بوده‏اند و معلوم نیست كه ابتكار خود ایشان است یا نتیجه فكر اساتید قبلى است[2]



[1] - مجموعه‏آثاراستادشهیدمطهرى   ج‏4  ص  535

[2] - مجموعه‏آثاراستادشهیدمطهرى ج‏9  356    براهین اتحاد عاقل و معقول .

کليه حقوق برای پايگاه شهید مطهری محفوظ است