اصفهان یكی از شهرهای بزرگ و تاریخی ایران است كه دارای شهرت جهانی است. این شهر پایتخت چند دودمان از پادشاهان پیشین ایران بوده است و اوج شكوفایی آن به دوره صفویان بر می گردد. شهر اصفهان مركز استان اصفهان و نیز مركز شهرستان اصفهان است. این شهر در منطقه ای نیمه كویری در مركز ایران و در كنار زاینده رود قرار گرفته است. اصفهان سومین شهر بزرگ ایران از نظر جمعیت (پس از تهران و مشهد) و از مراكز گردشگری، فرهنگی و اقتصادی این كشور است. آب و هوای آن معتدل و دارای فصول منظم است. از هنرها و صنایع دستی آن می توان به نقره‌كاری، برنج‌كاری، قلم‌كارسازی، مینیاتورسازی و خاتم‌كاری اشاره كرد. معروفترین سوغات اصفهان پولكی و گز است.[i]

نامهای اصفهان

اصفهان به سبب پیشینه تاریخی كهن خود در طول تاریخ با نام هایی چون: آپادانا، آصف هان، اَسباهان،اِسبهان، اِسپهان، اسپینر، اسفاهان، اِسفهان، اصفهان، اصفهانك، انزان، بسفاهان، پارتاك، پارك، پاری، پرتیكان، جی، دارالیهودی، سپاهان، شهرستان، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، نصف جهان و یهودیه نیز خوانده شده است.

بسیاری از پژوهش گران بر این باورند كه اختصاص این ناحیه در پیش از اسلام - به ویژه در دوران ساسانیان — به گرد آمدن سپاهیان مناطق جنوبی ایران، مانند : كرمان، فارس، خوزستان، سیستان،. . . وجه تسمیه آن به « اِسپهان »، بوده و سپس در بعد از اسلام تحت تأثیر زبان عربی به « اصفهان » تغییر شكل داده است. شهر اصفهان، مركز این منطقه مهم روزگاری پایتخت ایران به شمار می رفته است و در دوران ایلامی ها، استان كنونی اصفهان یكی از ایالت های كشور « اَنزان » یا « اَنشان » بوده است...

آثار دیدنی و تاریخی اصفهان

اصفهان آكنده از آثار هنری و تاریخی است كه از معروف‌ترین آنها عبارتند از:

·         میدان نقش جهان (شاه)

·         سی و سه پل

·         پل خواجو

·         مِنارْ جُنبان

·         مسجد شاه

·         گذر چهارباغ عباسی

·         سبزه میدان

·         هلستون

·         كوه آتشگاه

·         پل شهرستان

·         عالی‌قاپو

شهر اصفهان با تاریخ بسیار كهن و آثار باستانی بی شمار، از شهرهای نمونه جهان است. و بنا به گفته آندره مالرو نویسنده و پژوهشگر فرانسوی، فقط دو شهر فلورانس و پكن در دنیا با آن قابل مقایسه‌اند. آثار تاریخی اصفهان مجموعه‌ای از بهترین نمونه‌های بجامانده از سبك های گوناگون معماری ایران در طول هزاران سال و بیشتر است. و كیفیت این آثار چنان است كه می‌توان گفت بیشتر آثار بزرگ و شاهكارهای هنر معماری ایران پس از اسلام در اصفهان قرار دارد.

در آثار تاریخی اصفهان می‌توان انواع و اقسام گنبد سازی، كاشیكاری، گچبری، مقرنس كاری، منبت‌كاری و خوشنویسی را در عالی‌ترین شكل ممكن آن مشاهده كرد. آثاری كه نشانگر ذوق هنری كمال‌یافته و ایمان مذهبی هنرمندان سازنده آنهاست و بیننده را چنان مجذوب خود می‌كند كه بی‌اختیار به درون زمان و فضای ویژه آنها كشیده می‌شود، و خود را در جهانی از روشنایی و لطافت و سبكبالی احساس می‌كند.

اصفهان نه تنها دارای ده ها مسجد تاریخی، كاخ ها و عمارت های كم نظیر، پل ها و باغ های با ارزش، كتیبه ها وسنگ نبشته های تاریخی، كاروان سراها و... است، بلكه از جاذبه های طبیعی خوبی نیز برخوردار می باشد.

بزرگ ترین رودخانه فلات مركزی ایران" زاینده رود" كه ازمیان زیباترین شهر ایران عبورمی كند، آبشارها، تالاب ها و باتلاق های مهمی چون باتلاق گاوخونی - كه ازتالاب های با ارزش و نادر فلات مركزی ایران به شمار می آید- به همراه مناطق حفاظت شده غنی، سبب رونق جاذبه های طبیعی اصفهان شده اند.

مجموع آثار طبیعی و جاذبه های كم نظیر و متعدد تاریخی این شهرستان بر ارزش، اعتبار و شهرت جهانی اصفهان افزوده و سبب شده سفر به اصفهان در فهرست آرزوهای رویایی جهانگردان كشورهای مختلف جهان قرار گیرد.

معماری

از دوره قبل از اسلام، چیزی به جز بقایای آتشكده‌ای در كوه آتشگاه، اكتشافات اندكی در تپه اشرف و همچنین پل شهرستان (متعلق به دوران ساسانیان) بجا نمانده‌است كه از میان آن سه تنها بنای برپا و برجا همین پل شهرستان است. بیشتر آثار تاریخی بجا مانده در مربوط به دورهٔ اسلامی است. آثاری از تمامی دوره‌های تاریخی پس از اسلام بجا مانده‌است اما بویژه آثار دو دوره باشكوه از تاریخ اصفهان یعنی دورهٔ سلجوقی و دورهٔ صفوی برجستگی ویژه‌ای دارد، كه هر كدام دارای ویژگی‌ها و سبك معماری یگانه خود است.

دوران سلجوقیان

معماری سلجوقیان - كه بویژه در مسجد جامع نمود می‌یابد - ساده و بی‌پیرایه اما با ظرافت فراوان است. از ویژگی‌های دیگر معماری این دوره سكوت و درونگرایی به دور از هر گونه جلوه‌گری آن است. بجای آنكه بیننده تحت تأثیر آنی آن قرار گیرد، آرام آرام زیبائی و عظمت اسرار آمیز آن را در جای خود احساس می‌كند. برخلاف معماری و هنر دوره صفوی كه توجه به جلوه‌های رنگ و نور و چشمگیری و درخشندگی از ویژگی‌های آن است.

آرامگاه ملكشاه و سلطان سنجر و خواجه نظام الملك از آثار تاریخی این دوره در شهر اصفهان می‌باشد.

دوران صفویان

عصر صفوی، عصر كمال و شكوفایی نبوغ معماری و شهرسازی در ایران است. زیباترین و با شكوه‌ترین آثار معماری ایران در همین دوره، توسط معماران خلاق و هنرمندی چون محمدرضا و علی اكبر اصفهانی آفریده شد.در زمان شاه عباس اول صفوی پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد. اصفهان در مركز امپراتوری صفوی قرار داشت و نسبت به قزوین به خراسان نزدیك تر بود.موقعیت جفرافیایی این شهر موجب افزایش سرعت عكس العمل شاه در مقابل تهدیدات ازبكان و عثمانیان بود. شاه عباس بدون ایجاد تفییرات عمده در بخش قدیمی شهر بخشهایی را به آن افزود. میدان نقش جهان، دولتخانه و خیابان چهارباغ در كنار بخش‌های قدیمی شهر ساخته شدند.

از ویژگیهای مهم در شیوهٔ معماری این دوره، علاوه بر استحكام و زیبایی ساختار، درخشش بنا است. در آثار این دوره تابش رنگ و نور، و جذابیت سطوح و شكوه چشمگیر آنها، احساس زیبائی خیره كننده‌ای در بیننده ایجاد می‌كند و طنین رنگها و سطوح مكرر كاشیهای درخشان به منظره‌ای شفاف، مجرد و روحانی تبدیل می‌شود.

معماری این دوره از لحاظ وسعت و كارآیی، بسیار متنوع است و در تمامی ابعاد حیات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم حضوری زنده و پویا دارد. باشكوه‌ترین مساجد، عظیمترین میدانها، زیباترین پلها و خیابانها، بزرگ‌ترین بازارها، مدرسه‌ها، كاروانسراها و... در این عصر ساخته شد. و همه در نوع خود در اوج كمال هنری، استحكام و كارآیی و بعضی چنان باشكوه و زیبا و كامل، كه گاهی نمی‌توان باور كرد كه انسانی ناچیز آن را پدید آورده باشد. شاید تنها بتوانیم به این گفتهٔ پیر لوتی نویسندهٔ فرانسوی اشاره كنیم كه می‌گوید:

«اصفهان نه تنها آئینهٔ تاریخ تمدنی كهنسال، كه آئینهٔ خلاقیت بشر است. اصفهان خود به تنهایی كهكشانی است كه دست یافتن به ژرفای زیبایی و عظمت آن ممكن نیست.»

شهرهای خواهر

اصفهان به عنوان یكی از شهرهای تاریخی و فرهنگی مشرق زمین با شهرهای زیر دارای پیوند خواهرخواندگی است:

·         شیان، چین

·         كویت، كویت

·         بارسلون، اسپانیا

·         فلورانس، ایتالیا

·         سنت پیترزبورگ، روسیه

·         ایاسی، مجارستان

·         هاوانا، كوبا

·         كوالالامپور، مالزی

·         ایروان، ارمنستان

·         استانبول، تركیه

·         لاهور، پاكستان