غالباً خیال می‏کنند که چون عبادت خوب است پس هر چه بیشتر بهتر؛ فکر نمی‏کنند که عبادت آنگاه اثر خود را می‏بخشد که جذب روح شود و روح از آن به طور صحیح تغذیه نماید. همان طور که معنی استفاده از غذای خوب این نیست که هر چه بیشتر بهتر، معنی استفاده از عبادت نیز آن نیست. عبادت باید با نشاط روح توأم باشد. مقصودم این نیست که قبلًا باید نشاطی وجود داشته باشد تا عبادت شروع شود. بسا افرادی که هیچوقت نشاط پیدا نکنند. خود نشاط تدریجاً با عبادت و انس با ذکر خدا پیدا می‏شود. اگر روی اصول صورت گیرد تدریجاً انس و علاقه و نشاط پیدا می‏شود. مقصود این است که ظرفیّت انسان برای عبادت یک ظرفیّت محدود است؛ فرضاً انسان عبادت را با نشاط آغاز کند، پس از مدّتی که بدن خسته شد نشاط هم از بین می‏رود و عبادت جنبه تحمیلی پیدا می‏کند و در حکم خوردنی نامطبوع و مهوّعی می‏گردد که عکس العمل بدن این است که آن را به وسیله استفراغ یا وسیله دیگر دفع نماید، نه در حکم غذای مطبوع که عکس العمل بدن این است که آن را جذب کند.

پیغمبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) خطاب به جابر بن عبد اللّه انصاری فرمود: «یا جابر! انّ هذا الدّین لمتین فاوغل فیه برفق و لا تبغّض الی نفسک عبادة اللّه» یعنی دین اسلام دینی است متین و محکم و منطقی و مبتنی بر ملاحظات دقیق روانی و اجتماعی، علیهذا با مدارا بران و عبادت را مبغوض و منفور نفس خودت قرار مده، یعنی طوری عمل نکن که نفست عبادت را دشمن بدارد بلکه طوری عمل کن که نفس، عبادت را دوست بدارد و به آن با میل و رغبت اقبال نماید و در خود جذب نماید. بعد اضافه فرمود: «فإنّ المنبتّ لا ارضا قطع و لا ظهرا ابقی.»[1]

 یعنی آنکه چند منزل یکی می‏راند نه مسافت را طی می‏کند و نه پشت سالم برای مرکب خود باقی می‏گذارد. سواره‏ای که میزان توانایی مرکوب را در نظر نمی‏گیرد و تنها شلّاق را می‏شناسد، و شلّاق کش دو منزل یکی و سه منزل یکی می‏تازد، یک وقت می‏بیند که حیوان در حالی که پشتش زخم شده زانو بر زمین زد و خوابید و قدم از قدم بر نمی‏دارد زیرا نمی‏تواند بردارد.

پیغمبر اکرم در حدیث دیگر فرمود:

طوبی لمن عشق العبادة و عانقها[2]

خوشا به حال افرادی که به عبادت عشق می‏ورزند و آن را در آغوش می‏گیرند.

در این حدیث، رسول اکرم می‏خواهد بفرماید تنها کسانی از ثمرات و نتایج عالی عبادت بهره‏مند می‏گردند که عبادت را طوری انجام دهند که قلب آنها عاشقانه عبادت را انتخاب کند و بپذیرد.

خوب عبادت کردن و از مواهب آن بهره‏مند شدن حساب و قاعده و به اصطلاح مکانیسمی دارد و مربوط است به حسن مدیریّت خود؛ یعنی خود را، احساسات خود را، عواطف خود را، غرایز خود را و بالاخره قلب و دل خود را خوب اداره کردن. دل و احساس و عاطفه از هر چیز دیگر بیشتر نیازمند به مدیریّت صحیح است. اکنون بر می‏گردیم به مدیریّت اجتماعی.[3]