پاسخ در هر دو مورد، منفی است. نه قوانین آفرینش استثناء پذیر است و نه کارهای خارق العاده استثنا در قوانین آفرینش است.

اگر تغییراتی در سنّتهای جهان مشاهده می‏شود آن تغییرها معلول تغییر شرایط است و بدیهی است که هر سنتی در شرایط خاص جاری است و با تغییر شرایط، سنتی دیگر جریان می‏یابد و آن سنت نیز در شرایط خاص خود کلیت دارد. پس تغییر قانون و سنت، به حکم قانون و سنت است ولی نه به این معنی که قانونی به حکم قانونی نسخ می‏شود، بلکه به این معنی که شرایط یک قانون تغییر می‏کند و شرایط جدید به وجود می‏آید و در شرایط جدید قانون جدید حکمفرما می‏شود. در جهان، جز قانون و سنت و ناموسهای لا یتغیّر وجود ندارد. اگر مرده‏ای بطور اعجاز زنده می‏شود، آن خود حساب و قانونی دارد. اگر فرزندی همچون عیسی بن مریم (ع) بدون پدر متولد می‏شود، برخلاف سنت الهی و قانون جهان نیست.

بشر، همه سنّتها و قانونهای آفرینش را نمی‏شناسد و همینکه چیزی را بر ضدّ قانون و سنّتی که خود، آگاهی دارد در نظر می‏گیرد، می‏پندارد مطلقا برخلاف قانون و سنت است، استثناء است، نقض قانون علیت است؛ و در بسیاری از موارد هم آنچه را که به عنوان قانون می‏شناسد قشر قانون است نه قانون واقعی. مثلًا ما می‏پنداریم که سنت آفرینش حیات، این است که همواره موجود زنده از ازدواج پدر و مادری بوجود آید، ولی این قشر سنّت است نه خود سنت. آفرینش عیسی بن مریم قشر سنت را بر هم زده است نه خود آن را. اینکه قانونهای واقعی آفرینش تخلّف ناپذیر است سخنی است و اینکه آیا قوانینی که ما شناخته‏ایم، قانونهای واقعی جهان است یا قشری از قانون است سخنی دیگر است.

معنای معجزه، بی‏قانون بودن و یا فوق قانون بودن نیست. ماتریالیستها دچار چنین اشتباهی شده‏اند که بخشی از قوانین طبیعی جهان را که به وسیله علوم کشف گردیده، قانونهای واقعی و منحصر فرض کرده‏اند و سپس معجزات را نقض قانون پنداشته‏اند. ما می‏گوییم آنچه را که علوم بیان کرده است، در شرایط مخصوص و محدودی صادق است و زمانی که با اراده یک پیغمبر یا ولیّ خدا کاری خارق العاده انجام می‏گیرد، شرایط عوض می‏شود، یعنی یک روح نیرومند و پاک و متصل به قدرت لایزال الهی شرایط را تغییر می‏دهد؛ و به عبارت دیگر، عامل و عنصر خاصی وارد میدان می‏شود. بدیهی است در شرایط جدید که از وجود عامل جدید یعنی اراده نیرومند و ملکوتی ولیّ حق ناشی می‏شود قانون دیگری حکمفرما می‏گردد.[1]