عرفان گذشته از این که مانند هر علم دیگر اصطلاحاتی مخصوص به خود دارد، زبانش رمزی است، عرفا در بعضی کتب خود کلید این رمزها را به دست داده اند. با آنایی با کلید رمزها بسیاری از ابهامات وایهامات رفع میشود.[1] عرفا معتقدند پیامهای عرفانی و یافته های عرفا قابل بیان با لفظ نیست. الفاظ بشر کوتاه است از افاده این معانی، و تنها افرادی میتوانند این معانی را درک کنند که خودشان وارد این میدان و عالم باشند. اینها تصریح میکنند که عشق قابل بیان نیست و فقط باید به رمز گفته شود. چنان که حافظ گفته: سخن عشق نه آن است که آید به زبان ساقیا میده و کوتاه کن این گفت و شنود [2] قهرا وقتی کسی به کلماتی تکلم نمود که ظاهرش بوی الحاد میدهد، آشنایان به رموز عرفانی میپذیرند، ولی از سوی دیگران تکفیر میکردد. چنان که عرفا معتقدند انا الحق گفتن حلاج ادعای خدایی نیست، بلکه ادعای فنا در خدا است. البته هر حرفی که عرفا که قابل توجیه نباشد، از اشتباهات آنان محسوب میشود.

حافظ گوید:

رموز و سر انا الحق چه داند آن غافل *** که منجذب نشد از جذبه های سبحانی [3]

و مرحوم حاج ملا هادی سبزواری حکیم و عارف بزرگ قرن سیزدهم میگوید:

موسی یی نیست که دعوی انا الحق شنود*** ور نه این زمزمه اندر شجری نیست که نیست [4]

امام خمینی (ره) نیز در اشعار خود از این کلمات رمزی به کار برده است:

من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم*** چشم بیمار تو را دیدم و بیمار شدم

فارغ از خود شدم وکوس انا الحق بزدم*** همچو منصور خریدار سر دار شدم

غم دلدار فکنده است به جانم شرری*** که به جان آمدم و شهره بازار شدم

در میخانه گشایید به رویم شب و روز*** که من از مسجد و از مدرسه بیزار شدم

جامه زهد و ریا کندم و بر تن کردم*** خرقه پیر خراباتی و هشیار شدم

واعظ شهر که از پند خود آزارم دارد*** از دم رند میآلوده مددکار شدم

بگذارید که از بتکده یادی بکنم ***من که با دست بُتِ میکده بیدار شدم  [5]