پرسش:
آیا می توان تصور کرد که خدا مانند یک سازنده ای باشد که یک وسیله ای را به وجود آورده اما وجود آن وسیله دیگر به سازنده وابسته نیست؟ یعنی خدا ما را به وجود آورده اما ادامه حیات ما دیگر به وجود خدا وابسته نیست؟
پاسخ:
ترسیم صحیح رابطه علت تام و حقیقی (علت فاعلی) با معلول و تصور درست آن، می تواند پاسخ این سؤال باشد، "بنا بر اصل کلی مسلم اولی، رابطه علت و معلول رابطه وجود دادن و وجود یافتن است و این رابطه یعنی وجود دادن و وجود یافتن معلول، با خود وجود معلول، واقعیت هایی مغایر و جدا از یکدیگر نیستند، یعنی واقعیت معلول با رابطه معلول با علت یکی است، بنا بر این، واقعیت معلول را نمیتوان منفک از رابطه معلول با علت فرض کرد، یعنی قطع رابطه معلول با علت با حفظ بقاء معلول، امری محال و ممتنع است و از اینجا نتیجه گرفته میشود که معلول در حدوث و بقاء نیازمند بعلت و متکی بعلت است و محال است که یک شیء بوسیله علتی بوجود آید و بعد رابطهاش با علت قطع شود و بتواند بخودی خود بوجود خود ادامه دهد؛ از نظر فلسفی یا باید بکلی قانون علت و معلول را به کناری گذاشت و در نتیجه تسلیم مدعای سوفسطائیان و قائلین به صدفه و اتفاق شد و یا آنکه باید اصل نیازمندی معلول را به علت در بقاء پذیرفت. [1]
می توانیم برای نزدیک شدن معنی به حس چنین مثالی را بیان کنیم که وقتی شما در ذهن خود درختی را مجسم می کنید، با این تجسم، شما یک موجود ذهنی را به وجود آورده اید که به مجردی که اراده و توجه شما از آن قطع شود، موجودیتی برای آن نمی ماند؛ به خلاف زمانی که یک سازنده وسیله ای را می سازد، زیرا در ایجاد آن، سازنده تنها یکی از علل ایجاد شکل ظاهری آن وسیله است و علت واقعی و کامل برای آن نمی باشد.
برای شرح و تبیین همه جانبه نحوه ارتباط علت ایجادی (واجب الوجود) با معلول (ممکن الوجود)، می توانید به اصول فلسفه و روش رئالیسم مقاله هشتم، پاورقی های شهید مطهری [2] رجوع فرمایید.
[2] - مجموعه آثار، ج 6، ص 578 به بعد.
3664.h ،