«جن» در عرف قرآن موجودی باشعور و با اراده است که به اقتضای طبیعتش از حواس بشر پوشیده است و مانند انسان، مکلّف و مبعوث در آخرت و مطیع و عاصی و مؤمن و مشرک و... می باشد. چنان که خداوند متعال از قول گروهی از جنیان می فرماید: و انّا منّا المسلمون و منّا القاسطون فمن اسلم فاولئک تحرّوا رشداً [1]«و از میان ما برخی فرمانبردار و برخی از ما منحرفند: پس کسانی که به فرمانند، اینان در جستجوی راه درستند.» «جن»، در شرایط عادی از دید انسان، پنهان است. در عین حال که موجودی مادّی است. ما هیچ دلیلی نداریم که همة موجودات زنده و مادی دیده شوند. بسیاری از موجودات مادی وجود دارند که آنها را با چشم عادی نمی توان دید. دانشمندان علوم طبیعی می گویند: موجوداتی که انسان با حواس خود می تواند درک کند، در برابر موجوداتی که با حواس او قابل درک نیستند ناچیز است. چشم ما، رنگ های محدودی را می بیند، گوش ها امواج صوتی محدودی را می شنود. رنگ ها و صداهایی که با چشم و گوش ما قابل درک نیستند، بسیار بیشتر از موارد قابل درک هستند و وقتی چنین است، دیگر تعجبی ندارد که موجودات مادی و زنده ای در این عالم وجود داشته باشند و با حواس ما قابل درک نباشند. [2]

«جن ها» گاهی در قالب تمثّل قابل رؤیتند، چنان که در داستان حضرت سلیمان -علی نبینا و آله و علیه السلام- آمده که تعدادی از آنها برای حضرت کار می کردند [3] و یا در روایت آمده که «سعد اسکاف» جن ها را به صورت مردانی زاهد دید و امام باقر-علیه السلام- فرمودند: «آنها جن ها هستند.» [4]

«جن ها»، بنابر تصریح قرآن کریم، از جنس آتش خلق شده اند: وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ [5] و جنیان را پیش تر از آتش گدازنده آفریدیم.» آنها نیز مانند انسان دارای نر و ماده، ازدواج و تولد و تکاثر دارند. [6] خداوند متعال در آیة ««29»، سورة فصلت، به حالت کفار در دوزخ اشاره کرده و می فرماید: «کافران می گویند: پروردگارا آنهایی را که از جن و انس ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا آنها را زیر پای خود بگذاریم، لگدمالشان کنیم تا از پست ترین مردم باشند.»

منظور از جن و انس در آیة مذکور، گروه شیاطین جنی و انسی هستند که بر ضد انسان وسوسه گری می کنند از حضرت علی- علیه السلام- نقل شده که: مراد از این گمراه کنندگان، هر فردی از جن و انس است که راه و روش کفر و گمراهی را ایجاد کرده اند و منظور از «الذین» جنس جن و انس است.» [7]

شهید مطهری (ره) دربارة گمراهی جن و شیاطین می گوید: «قلمرو شیطان «تشریع» است نه «تکوین»، یعنی قلمرو شیطان فعالیت های تشریعی و تکلیفی بشر است، قلمرو شیطان در وجود بشر نیز محدود به نفوذ در اندیشه او و نه تن و بدن او است، و نفوذ در اندیشه بشر نیز منحصر به حد وسوسه کردن و خیال یک امر باطلی را در نظر او جلوه دادن است.

قرآن کریم، این معانی را با تعبیرهای «تزیین»، «تسویل»، «وسوسه» و... بیان می کند، ولی شیطان تسلط تکوینی برانسان ندارد و در مقام تشریع نیز تا خود انسان دست ارادت به شیطان ندهد، قدرت تسلط بر او را ندارد. خداوند می فرماید: «همانا شیطان بر مردمی که ایمان دارند و به پروردگار خویش اعتماد و اتکا می کنند تسلطی ندارد، و تسلط او منحصر به اشخاصی است که خودشان ولایت و سرپرستی شیطان را پذیرفته و می پذیرند». [8]

بنابراین، ارتباط انسان با شیطان، به تعبیر خود شیطان [9] به صرف دعوت و استجابت می باشد. و انسان دارای اختیار است و می تواند دعوت شیطان را قبول نکند. منظور از عدم تسلط شیطان در مقام تکوین این است که شیطان و جن ها نه خالق مستقل بخشی از موجودات و قطبی در برابر خداوند است و نه در نظام طولی جهان مانند فرشتگان نقشی از تدبیر و اراده کائنات به او سپرده شده است. [10] پس جنّیان، گرچه با حواس ظاهری قابل درک و رؤیت نیستند، ولی آنها موجوداتی مادی بوده و برخی از آن ها وسوسه گر بوده و بر ضد انسان شیطنت می کنند، چنان که خداوند متعال دربارة جن های شیطان و وسوسه گر می فرماید: «این چنین در برابر هر پیامبری دشمنی از شیاطین انس و جن قرار دادیم...» [11]