ماده در لغت به معنای مدد کننده و امتداد دهنده است. مثلا آبی را که از چشمه ای از زمین می جوشد، فقها می گویند دو قسم است: یکی آبی که ماده دارد، و دیگر آبی که ماده ندارد. آبی که ماده دارد، یعنی اگر از آن بر ندارید همینطور هست، ولی اگر مقداری از آن را بردارید دوباره جایش پر می شود مثلا آب چاه اینطور است که اگر آن را خالی کنید دو مرتبه پر می شود. [1]

پس کلمه ماده از این جهت بکار رفته است که مسلّم است در جهان چیزی وجود دارد که حکم یک منبع را دارد که کشش پیدا می کند. مثلا وقتی می گوییم: این گندم ماده است برای اینکه بعداً بوته ای وجود آید. یعنی می شود این را مایه قرارداد برای اینکه یک بوته گندم به وجود بیاید. اینجا در عرف عام کسی نمی آید ماهیت ماده را تصدیق کند که چیست؟ یعنی عالم ما عالم ماده است و در آن اشیائی حامل استعداد اشیاء دیگر هستند. یعنی در آنها استعداد تبدیل شدن به شیء دیگر است به اصطلاح امروز استعداد «شدن» در آنها هست.

به طور خلاصه می گوییم که ماده در اصطلاح علوم، به چند معنی به کار می رود. ابتدا نظر استاد شهید مرتضی مطهری را بیان می کنیم که می گویند: ماده به یک معنا مورد اتفاق همه مسلک ها است و آن این است که مقصود از ماده، حامل استعداد می باشد. یعنی مثلا وقتی می گوییم: گندم ماده است برای اینکه بعداً بوته ای به وجود آید. یعنی این مایه را دارد که بوته گندم شود، اما اصطلاح رایج ماده در علوم دیگر بدین ترتیب است.

1ـ مادّه دو اصطلاح منطقی دارد: یکی ماده قضایا (وجوب، امکان، امتناع) و دیگری ماده قیاسی یعنی مقدمات آن، صرف نظر از شکل و هیأت ترکیبی آنها.

2ـ در اصطلاح فیزیک عبارت است از موجودی که دارای صفاتی از قبیل جرم و جذب و دفع باشد و آنرا در مقابل نیرو و انرژی بکار می برند.

3ـ در اصطلاح فلسفه عبارت است از جوهری که زمینه پیدایش موجود دیگری باشد. مانند خاک که ماده گیاهان و جانوران است. و از این رو معنای فلسفی این کلمه متضمن معنای اضافه و نسبت، و نزدیک به معنای واژه «مایه» در زبان فارسی است.