پس از قرون وسطی با پیشرفت علوم و صنایع، و در پی عدم تطابق یافته های آنها با آموزه های مسیحیت تحریف شده، دین و عقلانیت از یکدیگر فاصله گرفتند. پژوهش حاضر کوشیده است تا رابطه میان عقل و دین را از دیدگاه غزالی و استاد مطهری مورد بررسی قرار دهد. از نظر غزالی، عقل در پرتو شرع هدایت می شود، و کسی که عقل و شرع را با هم جمع نکرده باشد زیان کرده است؛ عقل مفسر و مبین شرع بوده، و شرع هدایت گر آن است. او معتقد است که در تعارض ادله نقلی با عقل، آنجا که تواتر وجود ندارد، دلیل عقلی مقدم است، و آنجا که تواتر وجود دارد محال است که بین دلیل عقلی و دلیل نقلی تعارضی پدید آید. شهید مطهری نیز به ملازمه میان عقل و شرع معتقد است، بدین معنا که هرچه را عقل به آن حکم می کند شرع هم به آن حکم می کند، و عکس آن نیز صادق است. از نظر وی، پیوندی که میان عقل و دین اسلام وجود دارد در هیچ دینی یافت نمی شود؛ در مسیحیت اعتقاد بر این است که عقل و دین دو حساب جداگانه دارند، اما مسلمانان پیامبر را عقل کل می دانند. اصول عقاید نیز در اسلام فقط به کمک عقل اثبات می شود. در اسلام مستقلات عقلیه و غیرمستقلات عقلیه، هر دو حجت است، و حجیت عقل نیز هم به حکم عقل ثابت است و هم به حکم شرع. احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد واقعی بوده، و عقل انسان که از تشخیص بسیاری از مصالح و مفاسد، عاجز است، اگر بتواند آن مصالح و مفاسد را تشخیص دهد، همان حکمی را می کند که شرع حکم کرده است. بدین ترتیب، اگرچه عقل به تنهایی از تشخیص راه سعادت انسان عاجز است، اما به عنوان حجت باطنی، می تواند همکار حجت ظاهری باشد؛ بههمین دلیل، اسلام همواره به تدبر و تعقل توصیه نموده، و دین و عقل را مکمل یکدیگر دانسته است.