گاه یک واژه، برای یک متفکر، می تواند مبنای بازسازی، نوسازی ادبیات رایج در زمینه علمی شود. واژه «جهان بینی» واژه ای است که با رواج عقائد مارکسیستی و مادی گرایی در دهه بیست و سی وارد ادبیات کلامی-فلسفی اسلامی ایران شده است. اندیشمندان اسلامی با اخذ این واژه و دخل و تصرف ماهوی در آن، در راستای نظم بخشی به معارف اسلامی عمل کردند. جهان بینی همچنین دارای واژگان رقیبی مانند ایدئولوژی، مکتب، پارادایم و گفتمان دارد، که قرابت ها و تفاوت هایی با جهان بینی دارند که در تحلیل باید به آن ها دقت نمود. برخی ارکان جهان بینی را همان اصول پنج گانه عقایدی دانستند؛ برخی دیگر آن را در قالب هستی شناسی، معرفت شناسی و... عرضه کردند، و شهید مطهری نیز صورت بندی جدیدی از ارکان مطرح نمود. این مشخصه ها و ارکان، از نظر شهید مطهری برآمده از هستی شناسی، انسان شناسی و... دین می باشند. اما آنچه درباره جهان بینی اهمیت دارد؛ تاثیر آن در عرصه نظری و عملی است. جهان بینی با مدلی خاص، تبدیل به گزاره های کارکردی شده و در ساحتی از عرصه عمل متجلی می شود. این مدل جامع و منسجم، نشان دهنده این چگونگی است. هدف از کشف این مدل، مدیریت کردن نحوه تاثیرگذاری جهان بینی می باشد. یعنی با استفاده از الگوی ارائه شده بتوان جهان بینی را، متناسب با عرصه ای که در آن تاثیرگذار خواهد بود، بازتعریف، بازسازی و کاربردی نمود. بخشی از چگونگی، شامل اثبات تاثیرگذاری جهان بینی بر ساحات وجودی فرد و اجتماع است. با آوردن مصادیقی از ابعاد متفاوت فردی و اجتماعی می توان این تاثیرگذاری را به اثبات رساند. در میان اندیشمندان معاصر اسلامی شهید مطهری تلاش نمود تا ابتدا با ساماندهی و بازتعریف مفاهیم دینی در قالب ادبیات جهان بینی اسلامی، و ثانیاً با استخراج ایدئولوژی برآمده از آن، بتواند نیاز نرم افزاری نهضت اسلامی را در برقراری جامعه و حکومت دینی برآورده نماید. این کار تا مرحله اثبات ابتناء ساحات وجودی فرد و اجتماع بر جهان بینی پیش رفت. اما در مرحله اثبات، به شیوه ای کلی و ناقص به برخی از ساحات وجودی فرد و اجتماع پرداخت. همچنین به ارائه مدل در این زمینه نیز اشاره ای نکرد. اما تا هنگامی که الگوی به کار زدن جهان بینی در ساحات مختلف وجودی مشخص نگردد، همچنان ما با انبوهی از جهان بینی های پرمحتوا و غنی روبروئیم که توانایی استفاده از آن را نداریم. با اغماض می توان بعضی دیدگاه های نامنسجم در این باره را از خلال برخی مکتوبات یافت، که البته چندان کمکی به الگوسازی- با فرایندی که به آن اشاره گردید- نمی کنند. این الگو باید شامل تمام ابعاد جهان بینی باشد، روابط میان ارکان جهان بینی را نشان دهد و شامل ابعاد فرد و اجتماع و روابط میان آن ها نیز باشد. منبع: database.irandoc.ac.ir