اقبال لاهوری و استاد مطهری نمونه های برجسته ای از حلقه متفکران، احیاگران و شیفتگان فکر ناب اسلامی در جهان معاصر به حساب می آیند، که درصدد پیرایش تفکر اسلامی از آسیب ها، بدعت ها و کج فهمی ها بوده، و برای توانمند ساختن دین و تعلیمات دینی، در تلاطم آرا و تضارب افکار و مکاتب گوناگون جهان معاصر تلاش کرده اند. آن ها برای پاسخ گویی به مقتضیات زمان و نیازهای اساسی بشر بر اساس تعالیم اسلام، و انطباق اصول ثابت تعالیم اسلامی با شرایط متغیر، خواستار احیا، درک و بازخوانی واقعی اسلام و تفکر اسلامی بوده اند. هر دو معتقد بودند که انسان معاصر نیازمند تمدن انسان سازی است که جز با تعالیم اسلامی با چیز دیگری پیوند نمی خورد. اقبال لاهوری دامنه احیاگری را محدود به خلوص تفکر اسلامی نمی کند؛ وی از سویی به پشرفت های علمی بشر، که آن را میراث تاراج شده و از دست رفته مسلمانان و حکمت گمشده آنان می داند، دلبسته است؛ و از طرف دیگر، از جامعه شکست خورده و عقب مانده اسلامی رنج می برد. لذا مدل تجربه دینی، اجتهاد، عقلانیت دینی، روش استقرایی، و بسیاری از مفاهیم اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی را در عرصه احیاگری بازسازی می نماید. قلمرو احیاگری استاد مطهری نیز تنها در تحریف شناسی و آسیب شناسی عرصه های مختلف مفاهیم دینی و تفکر اسلامی محدود نمی شود؛ بلکه، وی اساساً درصدد ارایه مدل اصلی فکر دینی است. مطهری، از سویی تلاش می کند تا برداشت ها، تحلیل ها و تأویل های غلط را آشکار سازد؛ و از سوی دیگر، با جدیت ستایش برانگیزی سعی می ورزد تا قالب و محتوای واقعی تفکر اصیل و ناب اسلامی را معرفی نماید. او با جرأت و بصیرت علمی کم نظیر، به پاسخ گویی شهبه های چالش برانگیز در حوزه های معرفت دینی می پردازد. در پروژه احیاگری استاد مطهری، عقل از جایگاه ویژه ای برخوردار است، و یک منبع اساسی و تصفیه کننده فکر اسلامی محسوب می شود. مطهری درصدد احیا و بازخوانی بسیاری از مقولات و مفاهیم دینی اعم از اعتقادی، اخلاقی، فقهی و اجتماعی بوده است.