اساساً برنامه ی ماه مبارك رمضان برنامه ی انسان سازی است كه انسانهای معیوب در این ماه خود را تبدیل به انسانهای سالم، و انسانهای سالم خود را تبدیل به انسانهای كامل كنند. برنامه ی ماه مبارك رمضان برنامه ی تزكیه ی نفس است، برنامه ی اصلاح معایب و رفع نواقص است، برنامه ی تسلط عقل و ایمان و اراده بر شهوات نفسانی است، برنامه ی دعاست، برنامه ی پرستش حق است، برنامه ی پرواز به سوی خداست، برنامه ی ترقی دادن روح است، برنامه ی رقاء دادن روح است. اگر بنا باشد كه ماه مبارك بیاید و انسان سی روز گرسنگی و تشنگی و بی خوابی بكشد و مثلاً شبها تا دیروقت بیدار باشد و به این مجلس و آن مجلس برود، و بعد هم عید فطر بیاید و با روز آخر شعبان یك ذره هم فرق نكرده باشد، چنین روزه ای برای انسان اثر ندارد. اسلام كه نمی خواهد مردم بی جهت دهانشان را ببندند، بلكه با روزه گرفتن قرار است كه انسانها اصلاح شوند. چرا در روایات ما آمده است كه بسیاری از روزه داران هستند كه حظ و بهره ی آنها از روزه جز گرسنگی چیزی نیست؟ بستن دهان از غذای حلال برای این است كه انسان در آن سی روز تمرین كند كه زبان خود را از گفتار حرام ببندد، غیبت نكند، دروغ نگوید، فحش ندهد.

این از همان امور معنوی و باطنی و ملكوتی است: زنی آمد خدمت پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله در حالی كه روزه داشت. رسول اكرم شیر یا چیز دیگری به او تعارف كرد و فرمود: بگیر و بخور. گفت: یا رسول اللّه! روزه دارم. فرمود: نه، روزه نداری؛ بگیر و بخور. گفت: نه یا رسول اللّه! روزه دارم. باز رسول اكرم اصرار كرد كه بخور. گفت:

نه، روزه دارم، واقعاً روزه دارم (چون به حساب خودش واقعاً روزه داشت، ولی روزه ی ظاهری مثل روزه های ما) . فرمود: تو چگونه روزه داری، حال آنكه گوشت برادر- یا خواهر- مؤمنت را یك ساعت پیش خوردی (غیبت كردی) ؟ می خواهیالآن به خودت ارائه دهم كه تو گوشت خورده ای؟ قی كن! یكدفعه قی كرد و لخته های گوشت از دهانش بیرون آمد. انسان روزه بگیرد و غیبت كند، یعنی دهان جسم خودش را از غذای حلال ببندد و دهان روح خود را برای غذای حرام باز كند.

چرا به ما گفته اند یك دروغ كه انسان بگوید تعفّنی از دهان او بلند می شود كه تا هفت آسمان [1]، فرشتگان را متأذّی می كند؟ آنوقت می گویند چرا انسان وقتی در جهنم است، اینقدر جهنم عفونت دارد؟ ! عفونت جهنم همین عفونتهایی است كه ما خودمان در دنیا ایجاد كرده ایم، همین دروغهایی است كه خودمان می گوییم. دشنام دادن و همْز و لمْز كردن [2]هم همین طور است.

تهمت زدن سرور همه ی اینهاست، چون تهمت زدن هم [رذیلت ] دروغ گفتن را دارد و هم [رذیلت ] غیبت كردن را. چون آدمی كه غیبت می كند، راست می گوید و بدگویی می كند و آدمی كه دروغ می گوید، دروغ می گوید ولی بدگویی كسی را نمی كند، یك دروغی می بافد و می گوید. اما آدمی كه تهمت می زند، در آنِ واحد، هم دروغ می گوید و هم غیبت می كند؛ یعنی دو گناه كبیره را با یكدیگر انجام می دهد.

[آیا صحیح است ] یك ماه رمضان بر ما بگذرد كه در آن ماه ما یك سلسله تهمتها به یكدیگر بسته باشیم؟ ماه رمضان برای این است كه مسلمین، بیشتر اجتماع كنند، عبادتهای اجتماعی انجام دهند و در مساجد جمع شوند، نه اینكه ماه رمضان وسیله ی تفرقه قرار گیرد.

و لا حول و لا قوّة الاّ باللّه العلیّ العظیم

---