هیزم كشها را دیده اید كه وقتی می خواهند باری را به دوش بكشند قهرا بار را به پشت خود می بندند و به اصطلاح از این طرف و آن طرف چهار بندی می كنند. اینجا كلمه «جید» آمده؛ نكته ای در آن است. ما می گوییم جید یعنی گردن، در نصاب [1]هم می گوید جید: گردن. عرب به جای كلمه «گردن» كه ما می گوییم، دو كلمه را به كار می برد، یكی «عُنُق» و دیگر «جید» . ولی موارد استعمال اینها متفاوت است. «عنق» در مواردی استعمال می شود و «جید» در موارد دیگر، و شاید «عنق» اعم باشد، ولی «جید» مورد خاص دارد. مثلا اگر بخواهند بگویند كه ریسمانی به گردن زید انداختند و او را كشان كشان بردند، اینجا «عنق» به كار می برند. قرآن در این جور موارد كلمه «عنق» را به كار برده: فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ [2]گردنهای اینها خاضع و خاشع است. إِنّا جَعَلْنا فِی أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً [3]. نمی گوید «فی جیدِهِمْ» ، می گوید در عنقهای اینها ما غل انداختیم.

اما كلمه «جید» را جایی به كار می برند كه گردن از آن جهت كه موضوع زیبایی است ذكر می شود. وقتی كه می خواهند بگویند گردنبند را به گردن زن انداختند اینجا كلمه «جید» به كار می برند و ظاهرا از ماده «جَیِّد» به معنای نیك و زیباست. و لهذا در آن جمله معروف حضرت سیدالشهداء علیه السلام آمده است: خط الموت علی و لد آدم مخط القلادة علی جید الفتاة [4]مرگ بر فرزند آدم بسته شده است آن طور كه گردنبند به گردن زن جوان. نفرمود عنقِ الْفَتاة، فرمود جید الفتاة.

وقتی كه گردن را از جنبه زیبایی می خواهند یاد كنند، كلمه «جید» می آورند نه كلمه «عنق» . گردن برای زن یكی از مواضع زینت است كه در ذیل آیه كریمه «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها» [5] وقتی كه مواضع زینت را در روایت معین كرده اند كه مقصود چیست، از جمله گردن را معین كرده اند، زیرا زن گردن خودش را مزین می كند و گردنبند و مانند آن را آنجا قرار می دهد.

قرآن اینجا می خواهد وضع این زن را مجسم كند؛ وقتی كلمه «جید» می آورد می خواهد بگوید این زن بدبخت را ببین، زن باید برود به وظیفه زنی خودش عمل كند؛ حالا باید در خانه اش

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 827

نشسته باشد و یك قلاده زیبایی به گردنش انداخته باشد؛ این حمّالة الحطب، این هیزم كش، این كسی كه آن آتشهای كینه اش او را به این كار وادار كرده، كارش به جایی كشیده است كه در جای این موضع زینتِ او ریسمان هیزم كشی افتاده. در گردن او ریسمان هیزم كشی است، هم به این معنا كه شخصا می رفت هیزم كشی می كرد [و هم به این معنا كه ریسمان سخن چینی به گردن داشت. ]

[1] - . [كتاب نصاب الصبیان كه معانی لغات عربی را به شعر بیان كرده است. ]

[2] - . شعراء/4.

[3] - . یس/8.

[4] - . بحار الانوار ج /44ص 366 و لهوف ص 60 المسلك الاول.

[5] - . نور/31.