از اعاظم فقهاى شیعه است. مردى جامع بوده و در علوم مختلف دست داشته است. اهل جبل عامل است. جدّ ششم او «صالح» نامى است كه شاگرد علامه حلّى بوده است. ظاهراً اصلاً اهل طوس بوده است؛ از این رو شهید ثانى گاهى «الطوسى الشامى» امضاء مى كرده است. شهید ثانى در سال 911 متولد شده و در 966 شهید شده است. مسافرت زیاد كرده و اساتید زیاد دیده است. به مصر و دمشق و حجاز و بیت المقدس و عراق و استانبول مسافرت كرده و از هر خرمنى خوشه هایى چیده است. تنها اساتید سنى او را دوازده تن نوشته اند. و به همین جهت مردى جامع بوده است، علاوه بر فقه و اصول از فلسفه و عرفان و طب و نجوم هم آگاهى داشته است. فوق العاده زاهد و متقى بوده است. شاگردانش در احوالش نوشته اند كه در ایام تدریس شبها به هیزم كشى براى اعاشه خاندانش مى رفت و صبح به تدریس مى نشست. مدتى در بعلبك به پنج مذهب (جعفرى، حنفى، شافعى، مالكى، حنبلى) تدریس مى كرده است. شهید تألیفات زیادى دارد. معروفترین تألیف او در فقه شرح لمعه شهید اول و دیگر مسالك الافهام است كه شرح شرایع محقق حلّى است. شهید ثانى نزد محقق كَرَكى (قبل از آنكه محقق به ایران بیاید) تحصیل كرده است. شهید ثانى به ایران نیامد. صاحب معالم كه از معاریف علماى شیعه است فرزند شهید ثانى است. (1)
- عدم نیاز به اذن امام در جهاد دفاعی
موارد جهاد در فقه شیعه
مى دانیم كه در دین اسلام جهاد هست . جهاد در چند مورد است . یك مورد , جهاد ابتدایى است , یعنى جهاد بر مبناى اینكه اگر دیگران[ غیر مسلمان باشند و] مخصوصا اگر مشرك باشند , اسلام اجازه مى دهد كه مسلمین ولو اینكه سابقه عداوت و دشمنى هم با آنها نداشته باشند به آنها حمله كنند براى از بین بردن شرك . شرط این نوع جهاد این است كه افراد مجاهد باید بالغ وعاقل و آزاد باشند , و انحصارا بر مردها واجب است نه بر زنها . و در این نوع جهاد است كه اذن امام یا منصوب خاص امام شرط است . از نظر فقه شیعه این نوع جهاد جز در زمان حضور امام یا كسى كه شخصا از ناحیه امام منصوب شده باشد جایز نیست , یعنى از نظر فقه شیعه الان براى یك نفر حاكم شرعى هم مجاز نیست كه دست به اینچنین جنگ ابتدایى بزند .
مورد دوم جهاد آن جایى است كه حوزه اسلام مورد حمله دشمن قرار گرفته , یعنى جنبه دفاع دارد , به این معنا كه دشمن یا قصد دارد بر بلاد اسلامى استیلاء پیدا كند و همه یا قسمتى از سرزمینهاى اسلامى را اشغال كند , یا قصد استیلاى بر زمینها را ندارد , قصد استیلاى بر افراد را دارد و مى خواهد بیاید یك عده افراد را اسیر كند و ببرد , یا حمله كرده و مى خواهد اموال مسلمین را به شكلى برباید - یا به شكل شبیخون زدن یا به شكلى كه امروز مى آیند منابع و معادن و غیره را مى برند كه به زور مى خواهند بگیرند و ببرند - و یا مى خواهد به حریم و حرم مسلمین , به نوامیس مسلمین , به اولاد و ذریه مسلمین تجاوز كند . بالاخره اگر چیزى از مال یا جان یا سرزمین و یا امورى كه براى مسلمین محترم است مورد حمله دشمن قرار گیرد , در این جا بر عموم مسلمین اعم از زن و مرد , و آزاد و غیر آزاد , واجب است كه در این جهاد شركت كنند (شاید حتى غیر بالغ هم جایز است كه در این جهاد شركت كند) , و در این جهاد اذن امام یا منصوب از ناحیه امام شرط نیست .
آنچه كه عرض مى كنم عین عبارت فقهاء است عبارت (( محقق )) و (( شهید ثانى )) است كه من دارم براى شما ترجمه اش را مى گویم . . شاید حتى غیر بالغ هم جایز است كه در این جهاد شركت كند .
(( محقق )) كتابى دارد به نام (( شرایع )) كه از متون مسلمه فقه تهیه است و شهید ثانى آن را شرح كرده به نام (( مسالك الافهام )) كه بسیار شرح خوبى است , و شهید ثانى هم از اكابر و بزرگان تقریبا درجه اول فقهاء شیعه است .
در این مورد مى گویند كه اجازه امام شرط نیست . تقریبا نظیر همین وضعى كه الان بالفعل اسرائیل به وجود آورده كه سرزمین مسلمین را اشغال كرده است . در اینجا بر مسلمین اعم از زن و مرد , آزاد و غیر آزاد , و دور و نزدیك واجب است كه در این جهاد كه اسمش دفاع است شركت كنند و هیچ موقوف به اذن امام نیست (2)
- نظریه شهید ثانی درباره عدم پوشش دو دوست و صورت در زنان
شهید ثانى رضوان الله علیه در (( مسالك )) ضمن بحث از ادله این مسأله , در پاسخ استدلال به سیره و اتفاق مسلمین چنین مى گوید : (( و دعوى اتفاق المسلمین علیه معارض بمثله و لو تم لم یلزم منه تحریم هذا المقدار لجواز استناد منعهن الى المروه و الغیره بل هو الاظهر , او على وجه الافضلیة اذ لا شك فیها )) . یعنى : (( ادعاء اتفاق مسلمین بر جلوگیرى از باز گذاشتن چهره و دو دست مردود است . اولا به دلیل اینكه ضد چنین اتفاقى نیز نقل شده است . یعنى نقل شده كه سيره مسلمين همواره اينچنين بوده است كه زنان چهره و دو دست را باز مى گذاشته اند )) . (3)
منبع :
- آشنایی با كلیات علوم اسلامی – فقه و اصول - درس چهارم: تاریخچه ی فقه و فقهاء (3)
- صلح امام حسن مجتبی علیه السلام - موارد جهاد در فقه شیعه
- مسئله حجاب ، سیره مسلمین
لینك مرتبط :
شهید ثانی