به یقین اندیشه و اندیشیدن از عوامل موثر در ایجاد تکامل و کاهش خطاهای فردی و اجتماعی تلقی می شود. رسیدن به چنین بینشی، تا اندازه زیادی در گرو روی آوردن به دنیای مطالعه و استفاده از لحظات طلایی زندگی است.

در زندگانی روزمره ما ساعت ها و دقیقه هایی هستند که می توان آنها را پربارتر و ثمر بخش تر ساخت. در این راه، اندیشه ای باید و همت، عزمی راسخ و تلاش مداومی نیاز است. راستی چرا همواره «کتاب»، این دوست و آشنای همیشگی، در دست ما و در کنار و همراه ما نباشد؟

مطالعه مداوم، به عنوان یکی از راه های استفاده بهینه از زمان نیز مطرح است. بنابراین هر نوع و شیوه مطالعاتی هم که باعث عدم بهره وری کامل و مطلوب از زمان بشود، از بازده مطالعه کاسته، نقش آن را کم رنگ خواهد ساخت و به بیانی دیگر، حتی مطالعه هم باید به گونه ای انجام پذیرد که ارمغان آن، اتلاف وقت گران بها نباشد.

در میان انبوه کتاب هایی که به بازار عرضه می شود، هر نوع کتابی می تواند خودنمایی کند. در واقع هم آثار مفید، خوب و ثمربخش به این گستره راه می یابند و هم کتاب های غیر مفید، بد، بی ثمر و گاه زیان بار. با این همه باید در گزینش کتاب خوب جهت مطالعه پرثمر اصرار ورزید. بنابراین باید «خوب کتاب بخوانیم» و «کتاب خوب بخوانیم».

در جای جای زندگانی ما، به هنگام کار، استراحت، رفت و آمد، میهمانی و در همه فرصت ها، لحظه هایی طلایی وجود دارد که باید به کشف و بهره مندی از آنها بیندیشیم. این لحظه ها در حقیقت وقت های مرده ای است که ما قادریم با کتاب خوانی، آنها را زنده و طلایی کنیم.

یکی از مقاطع حساس و قابل بهره برداری مطلوب، دوره گران بهای جوانی است؛ زیرا مطالعات و آموخته های انسان در این روزگار سرشار از شور و شادی و شکوه، در ضمیرش نقش بسته، ماندگار می شود.

حال در آستانه فرصت طلایی دیگری، یعنی تابستان و تعطیلی مراکز آموزش هستیم. بسیاری از جوانان برای فصل تابستان خود برنامه ریزی کرده اند و در واقع، اهمیت اغتنام از فرصت ها و عدم وقت گذرانی های بیهوده را دریافته اند.

حال با استفاده از این فرصت طلایی و با توجه به استفاده بهینه از زمان، جهت مطالعه مفید، چه کتاب هایی را برای مطالعه تابستان انتخاب نماییم؟

کتاب ها و آثار استاد شهید مرتضی مطهری، چراغ های روشنی هستند که قادرند ره پویان وادی دانش و بینش را راه بنمایاند و بهره مند سازند.

حضرت امام خمینی(ره) در رابطه با آثار این شهید عزیز می فرماید:

«مواعظ و ونصایح او که از قلبی سرشار از ایمان و عقیده نشأت می گرفت، برای عارف و عامی سودمند و فرح زاست».

مقام معظم رهبری در مورد مکتوبات وی چنین اظهار داشتند:

«امروز جوانان ما، دانشجویان ما، معلمان ما، کارگران ما، اگر می خواهند در زمینه افکار اسلامی، عمق پیدا کنند و پاسخ سوءالات خود را پیدا نمایند، باید به کتاب های شهید مطهری مراجعه نمایند».

مجموعه آثار شهید مطهری به عنوان دایرة المعارف نسبتاً جامعی از علوم اسلامی، منبع نابی برای پرکردن اوقات فراغت و بالا بردن سطح آگاهی و کیفیت و کمیت مطالعاتی همه ماست؛ چنان چه امام راحل هم آثار ایشان را بدون استثنا تأیید می نماید.

همچنین در ذهن بسیاری از جوانان ما انبوهی از سوءالات عقیدتی، اجتماعی، فقهی، فلسفی، تاریخی، اخلاقی و... وجود دارد که همواره به دنبال پاسخ به آن هستند که گاهی نیز به پاسخ های ضد و نقیضی رسیده اند؛ از این رو آنان با استفاده از فرصت تابستان و مطالعه آثار شهید مطهری که از بیان و قلم اسلام شناسی واقعی نشأت گرفته، می توانند در میان این پاسخ های ضد و نقیض، پاسخی اقناع کننده برای سوءالات احتمالی خود بیابند.

شاید بتوان گفت که مهم ترین اثر تدبر در آثار شهید مطهری برای مطالعه کننده، به دست آوردن یک مبنای فکری، استدلالی، منطقی و مبرهن است که هم عقل را اقناع و هم دل را راضی می کند و چنین موجب تنظیم و انسجام تفکر و اندیشه می گردد. در واقع این همان عاملی است که زمینه حل تعارضات درونی انسان را فراهم می نماید و باعث ایجاد قوه تشخیص خوب از بد می شود.

نکته قابل توجه در مطالعه، نظم دادن به مطالعات و استفاده بهینه از وقت است. با توجه به گستردگی آثار شهید مطهری و تنوع موضوعات، سیری مطالعاتی برای آثار استاد مطهری به خوانندگان محترم پیشنهاد می شود.

این سیر مطالعاتی بر اساس سیر آسان به مشکل، ویژه دانشجویان عزیز تنظیم گردیده است. چینش کتاب ها در این سیر به نحوی است که ذهن خواننده را رشد می دهد؛ به گونه ای که وقتی به کتاب های مشکل مانند توحید یا عدل الهی می رسد، آمادگی نسبی برای فهمیدن و درک مطلب این گونه کتاب ها برای او به وجود آمده است. همچنین خواننده در ضمن مطالعه، اگر با سوءال یا اشکال و شبهه ای مواجه گردید، در کتاب های بعدی پاسخ آن را خواهد یافت و این برگرفته از همان هدف کلی مد نظر استاد شهید است که در مقدمه کتاب عدل الهی آن را چنین بیان می کند:

«نوشته های این بنده، برخی فلسفی، برخی اجتماعی، برخی اخلاقی، برخی فقهی و برخی تاریخی است؛ با این که موضوعات این نوشته ها کاملاً با یکدیگر مغایر است، هدف کلی از همه این ها یک چیز بوده و بس».1

بنابراین می توان دریافت که شهید مطهری اسلام را یک کل تجزیه ناپذیر می داند؛ به این معنی که اگر بخشی از اسلام درست ارائه نشود و یا به بخشی پرداخته نشود، به کلّ آن ضربه وارد می آید که خود این حکایت از جامعیت و جامع نگری این شهید عزیز دارد.

مطالعه آثار استاد مطهری برای خواننده آثار، جذابیت خاصی دارد و پس از مطالعه چند کتاب، در انسان شوق و علاقه خاصی ایجاد می شود؛ به نحوی که انسان تمایل دارد تمامی آثار وی، حتی آثار فلسفی ایشان را مطالعه نماید.

امید است که با مطالعه دقیق و عمیق آثار شهید مطهری، بر اساس این سیر مطالعاتی و به صورت یک برنامه منظم و هدف دار، در ایجاد یک ساختار منظم ذهنی و تشکیل منظومه ای از معارف و معلومات مرتبط با هم در مقولات دینی و اسلامی بتوانیم ضمن استفاده از فرصت طلایی تابستان، به یک مبنای فکری صحیح دست یابیم.

سیر مطالعاتی آثار شهید مطهری (ره) (ویژه دانشجویان)

1. حماسه حسینی

2. آزادی معنوی

3. ده گفتار

4. بیست گفتار

5. پانزده گفتار

6. سیری در سیره نبوی

7. سیری در سیره ائمه اطهار

8. جاذبه و دافعه علی (ع)

9. ولاءها و ولایت ها

10. خاتمیت

11. ختم نبوت

12. پیامبر امّی

13. اسلام و مقتضیات زمان

14. تکامل اجتماعی انسان

15. انسان کامل

16. تعلیم و تربیت در اسلام

17. عرفان حافظ

18. حق و باطل

19. مسئله حجاب

20. پاسخ های استاد

21. نظام حقوق زن در اسلام

22. اخلاق جنسی در اسلام و غرب

23. نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر

24. پیرامون جمهوری اسلامی

25. پیرامون انقلاب اسلامی

26. خدمات متقابل اسلام و ایران

27. سیری در نهج البلاغه

28. جهاد

29. مسئله شناخت

30. فطرت

31. فلسفه اخلاق

32. انسان و سرنوشت

33. عدل الهی

34. علل گرایش به مادیگری

35. توحید

36. نبوت

37. معاد

38. امامت و رهبری

39. قیام و انقلاب مهدی

40. آشنایی با جهان بینی (6 جلد)

41. نقدی بر مارکسیسم

42. فلسفه تاریخ

43. مقالات فلسفی

44. شرح منظومه

45. اصول فلسفه و روش رئالیسم

سیر مطالعاتی تابستانی آثار شهید مطهری (ره)

پی نوشت

1.مرتضی مطهری، عدل الهی، ص 14.