بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره استاد شهید مرتضی مطهری

آقایان علما و اساتید محترم! خیلی خوش آمدید. جلسه بسیار خوبی است. من مطالبی را عرض می کنم؛ اگر بعد آقایان افاداتی داشتند، من آماده ام استفاده کنم.

این کار و تجلیل از مرحوم شهید آیت الله مطهری (رضوان الله تعالی علیه) بلا شک یکی از حسنات صدا و سیماست. ایشان حق بزرگی دارند و این کار بخشی از حق شناسی یی است که وظیفه همه ما است. البته در همایش ها و تجلیل هایی که به این صورت انجام می گیرد، بحث های جانبیِ مفیدی هم می شود بحث های علمی و فلسفی و غیره که آنها هم مغتنم است؛ لیکن به نظر من محور اصلی در گردهمایی شما باید اولاً شخصیت فکری و هویت روشنفکری مرحوم مطهری و نقش او در جریان فکری و روشنفکری اسلام در کشور باشد که این بسیار مهم است ثانیاً تلاش می شود این جریان تداوم پیدا کند و متوقف نشود؛ چون ما همیشه به مطهری نیاز داریم. در شخص شهید مطهری نمی شود متوقف شد. بر پایه پیشرفت های فکری و نو آوری های او باید جامعه و مجموعه فکریِ اسلامی ما به نو آوری های دیگری دست پیدا کند. ما احتیاج داریم مطهری هایی برای دهه 80 و 90 داشته باشیم؛ چون نیازهای فکری روز به روز و نو به نو وجود دارد.

(صفحه 6)

درباره هویت فکری و روشنفکری شهید مطهری و نقشی که این مرد بزرگ در زمان خود ایفا کرد، به نظر من تا کنون تعریف جامعی ارائه نشده است. البته روی کتاب های ایشان کار شده کارهای شایسته ای هم انجام گرفته لیکن باید کاری را که مرحوم شهید مطهری در سال های دهه 40 و 50 در محیط فکری این کشور انجام داد، شناخت. ایشان با قوّت فکری و اندیشه قوی و صائب خود وارد میدان هایی شد که تا آن وقت هیچ کس در زمینه مسایل اسلامی وارد این میدان ها نشده بود؛ و با تفکراتی که آن روز در کشور رایج شده بود افکار وارداتیِ ترجمه ایِ غربی و شرقی یا می رفت رایج شود، خود را وارد یک چالش علمیِ عمیق و وسیع و تمام نشدنی کرد. ایشان، هم در جبهه مقابله با مارکسیست ها به یک جهاد هوشمندانه دست زد، و هم در جبهه مقابله با تفکرات غربی و لیبرالیست ها وارد میدان شد. این نقش، بسیار مهم است؛ هم جرأت و اعتماد به نفس لازم می خواهد، هم قدرت فکری و اجتهاد در زمینه های گوناگون را لازم دارد، هم یقین و ایمان قاطع می خواهد؛ این مرد بزرگ همه این ها را با هم داشت؛ هم عالم بود، هم بسیار مؤمن بود، هم به ایمانِ خود یقین داشت، و هم اعتماد به نفس داشت؛ این ها لازم است. در سابقه تاریخی ما افکار وارداتی وجود دارد؛ منتها نه با این وسعت، با این شیوع و با این امکان تأثیر گذاری. تاریخ ما از این گونه رگه های فکریِ ناسالمی که وارد تفکرات علمی ما شده چه در فقه ما، چه در فلسفه ما، چه در کلام ما پُر است. لیکن در دوره جدید که ارتباطات گسترش پیدا کرد، حرف های نو به نو با جاذبه هایی که به طور طبیعی دارد مرتباً وارد فضای فکری جامعه شد و به یک مواجهه صحیح و علمی ایجاد نیاز کرد. ما در میدان بودیم و می دیدیم؛ بعضی از مواجهه هایی که آن وقت صورت می گرفت، علمی نبود؛ مقابله متعصبانه و از روی اعتقاد بود؛ اما نخوانده و نفهمیده، حرفی را رد می کردند؛ نمی دانستند چیست؛ گوشه ای از یک حرف وسیع را می گرفتند و آن را مشمول جنگ خودشان قرار می دادند و با آن در می افتادند و مقابله می کردند. این، تحجر و توقف و مقابله غیر علمی را تداعی می کرد. یک عده تحت تأثیر جاذبه های افکار نو وارداتی، مجذوب اینها می شدند و سعی می کردند اسلام و فکر اسلامی و دین را با اینها تطبیق کنند؛ منّتی هم سر دین می گذاشتند که ما اسلام را جوان پسند و مردمی و قابل قبول کرده ایم! گاهی اوقات کاسه از آش داغ تر می شدند و چند قدم جلوتر از صاحبان این فکر ها پیش می رفتند، برای این که مبادا متهم به مرتجع بودن و این حرف ها شوند که این را هم ما در مواردی دیدیم، نبوت و توحید و معاد و مباحث امامت و

(صفحه 7)

مباحث فقهی و مباحث اجتماعی و سیاسی اسلام را به سمت مشابهات خودش در مکاتب بیگانه از اسلام و احیاناً الحادی و به کلی بیگانه از دین کشاندند و منت هم سر اسلام می گذاشتند که ما آمدیم اسلام را همه کس فهم و همه کس پسند و در چشم ها شیرین کردیم! این هم یک انحراف دیگر بود؛ هر دوی این ها انحراف بود. هنر شهید مطهری در آن دوران این بود که با قدرتِ اجتهاد و با انصاف و ادب علمی چه در زمینه علوم نقلی، و چه در زمینه علوم عقلی وسط میدان ایستاد و با این افکار گلاویز شد و آنچه را که تفکر اسلامی بود، روشن، ناب و بی شائبه وسط گذاشت. علیه او خیلی هم حرف زدند و خیلی هم کار کردند؛ اما ایشان این کار را انجام داد. در جریان روشنفکری، این نقش بسیار مهمی است؛ و این شد پایه تفکرات بعدی جامعه ما. بنده اعتقاد راسخ دارم و بار ها هم گفته ام که جریان فکری اسلامی انقلاب و نظام اسلامی ما در بخش عمده ای متکی به تفکرات شهید مطهری است؛ یعنی آن ها پایه ها و مایه های اسلامی ای است که ما در تفکرات اسلامی از آن ها بهره بردیم و به نظام اسلام منتهی شد؛ لذا در همان روزگار هم افکار شهید مطهری جایگاه امنی بود برای جوان های طالب و عاشق فکر اسلامی که در زیر بمباران شدید تفکرات بیگانه قرار می گرفتند؛ مارکسیست ها یک طور، غرب گراها یک طور، هم در دانشگاه ها وجود داشت، هم در محیط بیرون دانشگاه ها، و هم حتّی در حوزه های علمیه. شهید مطهری یک سنگر و یک مأمن برای این افراد شد تا بتوانند خود را زیر سایه این تفکر عمیق و مستحکم حفظ کنند؛ هم دین خود را حفظ کنند، هم بتوانند دفاع کنند و حرف نو داشته باشند. البته مرحوم مطهری دایره کارش به حسب ظاهر کوچک بود. همین جلساتی که آقای لاریجانی اشاره کردند، جلسات کوچکی بود، این گوشه، آن گوشه، کلاس درسِ فلان دانشکده بود؛ حداکثرش مثلاً جلسه ای بود در فلان جا با چند صد نفر آدم؛ اما خود ایشان هم یقیناً پیش بینی نمی کرد که این جلسات کوچک چه آثار بزرگی باقی خواهد گذاشت. این، جایگاه شهید مطهری است؛ این جایگاه باید درست شناخته و تعریف شود و موارد و مصادیق آن روشن گردد؛ اینها باید بیان شود. اگر درباره متفکران اسلامی، علما و فقهایمان این نکته را در نظر بگیریم؛ مثلاً ببینیم نقش ملاصدرا در آن زمان چه بود؛ شخصیت او را محور اصلی هویت علمی او تبیین کنیم، خوب و تأثیر گذار است. البته شیوه های هنری جای خود را دارد. به عقیده من، ما در زمینه شیوه های هنری هنوز مهارت و زبردستی لازم را پیدا نکرده ایم تا بتوانیم کاری که می خواهیم، بکنیم. چهره های علمی ما که گاهی

(صفحه 8)

در فیلم ها و سریال ها ظاهر می شوند، نمی توانند آن انطباع و انعکاس را در ذهن بینندگان و مخاطبانِ خود پیدا کنند که آشنایان با این چهره ها به آن اعتقاد دارند؛ غالباً چیز دیگری از آب در می آید، که باید در زمینه کار هنری هم دقت بیشتری صورت بگیرد. بنابراین نقش شهید مطهری باید آشکار شود. شهید مطهری پهلوان میدانی بود که کسی وارد آن نشده بود.

نکته دوم که خوب است روی آن فکر شود، تداوم این جریان است. ما که نمی توانیم در شهید مطهری متوقف شویم. درست است که الان هم بعد از بیست و پنج سال از شهادت این مرد، کتاب های او جزو پُرفروش ترین و جذاب ترین و مطلوب ترین کتاب ها برای نسل های جویای فکر متین و منطقی اسلام است و الان هم واقعاً بدیل و عدیلی برای مجموعه کتاب های شهید مطهری (رضوان الله تعالی علیه) نداریم و با این که کارهای خوبی هم شده، بلا شک از لحاظ اهمیت و تأثیر گذاری و جذابیت و اتقان، هنوز هم در بالاترین سطح قرار دارد؛ لیکن جریان ورود در عرصه چالش با افکاری که وارد می شود و نقادی علمی و برخورد صحیح با آن ها و تفکیک صحیح از سقیم مواد و اجزاء آن ها و تبیین فکر اسلامی در زمینه آن ها باید ادامه پیدا کند، و این جزو وظایف مهمی است که وجود دارد. همان طور که عرض کردم، ما به مطهری هایی در دهه های آینده احتیاج داریم. بعد از انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی، فکر اسلامی مورد چالش جدی قرار گرفته است؛ بعد از این هم بلا شک چالش های جدیدی را روز به روز برای آن به وجود می آورند؛ رها که نمی کنند. ما باید در این جا خود را آماده کنیم، و می توانیم. سرمایه غنی و تمام نشدنی ای که امروز از فرهنگ اسلامی در اختیار ما است، در این مصاف امکانات خیلی فراوانی در اختیار ما می گذارد؛ اگر ما اهل استفاده از این ها باشم. حقیقتاً یک زرادخانه عظیم فکری و فرهنگی در اختیار ما است؛ اگر بتوانیم از آن درست استفاده کنیم. امروز خوشبختانه فضلای جوانی هستند؛ من می بینم. در حوزه قم، در تهران، فضلا، علما، افراد صالح، شایسته، از لحاظ علمی، از لحاظ بلند نظری و فکر قوی وجود دارند؛ باید وارد این میدان ها شوند و حضور در این میدان ها را گسترش دهند. امروز از دوره فعالیت مرحوم شهید مطهری یعنی سال های دهه 40 و 50 نیاز ما به مراتب بیشتر است. آن روز نیاز ما یک طور بود، امروز نیاز ما بسیار وسیع تر و عمیق تر است و لازم است این جریان ادامه پیدا کند. گردهمایی و بزرگداشت شهید مطهری را به این سمت ها بکشانید که کسانی تشویق بشوند وارد این میدان ها شوند و برای مواجهه یا امواج تبلیغاتی جدید وارداتی در همه زمینه ها

(صفحه 9)

آماده شوند؛ در زمینه فلسفه، در زمینه کلام، در زمینه مسائل گوناگون کشور که با مباحث اسلامی سر و کار دارد.

امیدواریم خدای متعال همه ما را موفق بدارد تا حق عظیم این شهید بزرگوار را به جا بیاوریم. من یک وقت دیگر هم شاید به عزیزانِ خانواده مکرم ایشان که به مناسبت سالگرد، این جا خدمتشان رسیده بودیم، گفتم ترتیبی داده شود که کتاب های ایشان مثل کتاب های سطح در حوزه های علمیه، حتماً خوانده شود. بنده از چیز هایی که برای صاحبان فکر و کسانی که می خواهند افکار اسلامی را برای مردم بیان کنند مبلّغان دین، اهل منبر، سخنگویان دینی واقعاً لازم می دانم، این است که یک دوره کتاب های مرحوم مطهری را بخوانند. شیوه ای پیدا کنید که این کتاب ها خوانده شود؛ هم در کتاب های درسی بیاید، هم در دانشگاه ها بیاید. خوشبختانه کتاب های ایشان سهل التناول است؛ یعنی نگارشِ خیلی شیرین و خوبی دارد. قلم ایشان از بیانشان خیلی بهتر بود. ایشان می گفتند من از شنیدن سخنرانی های خودم اصلاً خوشم نمی آید؛ اما نوشته های خودم را که می خوانم، خوشم می آید. بنده هم البته در این زمینه؛ حق را به ایشان می دادم؛ سخنرانی ایشان آن قدر جذاب نبود که نوشته ایشان. نوشته های ایشان حقیقتاً خیلی شیرین، روان و شیوا است؛ لذا هرچه بیشتر این ها باید گسترش پیدا کند. علما و فضلا و جوان ها به خصوص طلاب جوان ما باید یک دوره کتاب های شهید مطهری را خوانده باشند؛ که اگر می خواهند کاری بکنند، «من بنی فوق بناء السلفی» باشد؛ یعنی بر اساس آن فکر و روی شانه های شهید مطهری بروند ان شاء الله قله های بالاتری را فتح کنند و پرچم فکر اسلامی را به آن جاها بزنند.

ان شاءالله موفق و مؤید باشید. از زیارت شما آقایان خیلی خوشحال شدیم. آماده هستیم اگر بیاناتی بفرمایید، استفاده کنیم.

* بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره استاد شهید مرتضی مطهری.

پایان