بازتاب اندیشه » شماره 46 (صفحه
84)
سیاست روز، 30/9/82
در این مقاله به بررسی اجمالی ماهیت روشن فکری و دستاوردهای آن و تبیین برخی
کارکردهای مثبت و منفی آن از منظر شهید مطهری پرداخته شده است. در ابتدا، چیستی و
ارکان و ویژگی های روشن فکری، با توجه به اندیشه های شهید مطهری توصیف می شود:
روشن فکر، اعم از طبقاتی، ملی و انسانی، آگاهی ای دارد که او را به سوی هدف های
انسانی می کشاند؛ درد طبقاتی، یا ملی یا انسانی را می داند و در تلاش است که خود و
دیگران را از اسارت های اجتماعی رهایی بخشد. ایشان، روشن فکران را به دین دار و
سکولار تقسیم می کند و خصوصیات روشن فکران دینی را پرورش یافتگی در فرهنگ غرب،
علاقه داشتن به مطالعه اسلامی و تفسیر اسلام با معیارهای جدید، می داند. البته،
برخی از مشخص ترین نشانه های یک روشن فکر دینی را عشق، به علم و فکر و هنر، مهاجر
بودن و نهراسیدن از
بازتاب اندیشه » شماره 46 (صفحه
85)
رویارویی با افق های جدید، درد دین و توانایی و خلوص داشتن می داند. در مقابل
ایشان، روشن فکران سکولار را پدیده ای نامیمون که جامعه بشری را به فساد و تباهی و
جهل و بی دینی سوق می دهد، معرفی می کند. دسته دیگری از متفکران روشن فکری دین را
پارادوکسیکال می دانند که در نظر آنان، هیچ گاه، دین و روشن فکری قابل جمع نیست.
مهم ترین رسالت و دغدغه روشن فکران دینی، از منظر شهید مطهری، «اسلام و مقتضیات
زمان» است.
در بخشی دیگر از این نوشتار به کارکردهای مثبت و محاسن روشن فکری از دیدگاه شهید
مطهری اشاره دارد که عبارت اند از: 1. آرمان گرایی؛ احساس دردمندی از ضعف و
عقب ماندگی های علمی، اقتصادی و... مسلمین؛ و زُبدگی طبقاتی و آشنایی روشن فکران
دینی به زبان علمی جدید و آشتی دادن علوم جدید با مسائل دینی. سپس، معایب و
کارکردهای منفی روشن فکری را این گونه می شمارد: بیگانگی از فرهنگ اصیل اسلامی و
معارف دینی و متون اسلامی؛ ترویج از اسلام التقاطی که منشأ آن تطبیق اندیشه های
بیگانه و غیردینی بر آیات و روایات است و بدبینی روشن فکری.
پایان مقاله