بررسی نوآوری های شهید مطهری در فلسفه، با ذکر جزئیات آن،نیازمند تالیف یک کتاب است و اختصاص بخشی از این مقال به آن،در حد ارائه یک فهرست هم،حق مطلب را ادا نخواهد کرد.ازاین رو ناچار در این جا به نمونه ای از این نوآوری ها اشاره می کنیم. «1»
جستار گشایی در باب فلسفه های مضاف و معرفت های درجه دوم:معرفت های درجه دوم وقتی پدید می آید که قبل از آن یک رشته علمی شکل گرفته باشد و به اندازه ای زمان بر آن گذشته باشد که بتوان تاریخچه ای به آن نسبت داد در چنین وضعیتی است که سخن از متد آن رشته علمی و چند و چون پیدایش نظریات در آن،می توان به میان آورد،از تطور تاریخی آن سخن گفت و از داد و ستد آن با دانش های دیگر گفتگو کرد.حاصل چنین گفتگوهایی است که بعد از فراهم آوردن مجموعه انبوهی از مفاهیم و گزاره ها و یافتن محوری وحدت بخش و روشی برای داوری،تبدیل به معرفت درجه دوم می شود.به عبارت دیگر فلسفه مضاف یا همان معرفت های درجه دوم عبارت است از دانش مطالعه فرانگر-عقلانی احوال و احکام کلی یک علم با رشته علمی(همچون علم جامعه شناسی و علوم انسانی)یا یک متومند دستگاهواره انگاشته حقیقی یا اعتباری در این تعریف با کلمه"دانش"به دستگاهواره (enilpicsid) یا همان رشته علمی بودن فلسفه مضاف به مثابه یک علم مستقل،و با تعبیر"فرانگر"به رویکرد تحلیلی و تنقیدی،و با کلمه"عقلانی"به روش آن و با عبارت"احکام کلی"به قلمرو این حوزه حکمی و مسائل آن و با ذکر انواع مضاف الیه فلسفه های مضاف-که فراگیرترین ملاک تقسیمات فلسفه نیز می باشد-به موضوع و اقسام آن،اشاره رفته است و بدین ترتیب به تعریفی چند ساعتی برای فلسفه های مضاف پرداختم.در تعریف پیشنهادی،با توجه به مولفه های تعریف،به او صافی همچون: 1-هویت تماشاگرانه و برون نگر و نه بازیگرانه و درون نگر،2-نقش قضائی و نه فتوایی، 3-کل انگاری و نظامواره نگری نه جزء بینی و مسئله محوری،به عنوان خصایل ذاتی فلسفه های مضاف،تصریح یا تلویح شده است. «2» در کشورهای پیشرفته دنیا،در کنار رشته های علمی که به لحاظ هویت معرفتی،درجه اولند: معرفت های درجه دوم یا همان فلسفه های مضاف هم شکل گرفته و برای خود سابقه و پیشینه ای پیدا کرده اند.در کشور ما شهید مطهری جزء معدود افرادی است که از چنین منظری به معرفت های درجه اول نظر کرد و در باب دانش هایی همچون فلسفه تاریخ،فلسفه اخلاق، فلسفه کلام و فلسفه فلسفه «3» ،جستار گشایی نمود.آثاری همچون"آشنایی با علوم اسلامی" شامل کلیاتی در باب فلسفه،منطق،کلام، عرفان،فقه و اصول از منظر فرا معرفت و معرفت درجه دوم،دانش های یاد شده را بررسی کرده است.
گفتنی است که هریک از دانش های یاد شده در مراکز تعلیمی ما،اعم از حوزه و دانشگاه، به صورت یک رشته علمی و معرفت درجه اول،عرضه می گردد. «4» افزون بر آن در آثاری همچون فلسفه اخلاق،اخلاق جنسی،جامعه و تاریخ و فلسفه تاریخ و قسمت هایی از حواشی و اصول فلسفه و روش رئالیسم،بخش دیگر از آرای فرا معرفتی شهید مطهری انعکاس یافته است.

پی نوشت ها:

(1)-علیزاده،بیوک،کارنامه فلسفی،اندیشه حوزه،ش 59، صفحه 26

(2)-فلسفه های مضاف،ج اول،به کوشش عبد الحسین خسروپناه،صفحه 33

(3)-فلسفه های مضاف با دو وضعیت ظاهر شده اند:فلسفه در وضعیت نخست به پدیده ها و حقایق ذهنی و خارجی،حقیقی و اعتباری و در وضعیت دوم به دانش ها و علوم نظام مند اضافه می شود.فلسفه مضاف به پدیده ها و حقایق از سنخ دانش درجه اول که با نگرش فیلسوفان،به تحلیل عقلی موضوع معین یعنی واقعیت خارجی یا ذهنی می پردازد،مانند فلسفه حیات،فلسفه زبان،فلسفه ذهن،فلسفه نفس،فلسفه معرفت، فلسفه دین،فلسفه نبوت و...فلسه مضاف به دانش ها از سنخ به توصیف تاریخی و تحلیل عقلانی و فرانگرانه دانش مضاف الیه می پردازد
درباره هریک از فلسفه های مضافیکه در متن بر شمردیم و دیگر فلسفه های مضاف همچون فلسفه سیاست،فلسفه منطق، فلسفه علوم قرآنی،فلسفه پزشکی و...می توانید به منبع زیر رجوع کنید.
-فلسفه های مضاف،به کوشش عبد الحسین خسرو پناه،2 ج

(4)-اخیرا برنامه هایی تحت عنوان"فلسفه اخلاق"و"فلسفه فقه"و"فلسفه دین"طراحی و به تصویب وزارت علوم رسیده است که گویا مراکزی هم داوطلب اجرای آنها شده اند. به طور مثال در سال 1386 در دوره فوق لیسانس دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبایی در رشته"فلسفه دین"دانشجو می پذیرد.پیشتر نیز برنامه ای تحت عنوان"فلسفه علم"به تصویب رسیده بود که دانشگاه صنعتی شریف آن را به اجرا درآورد و البته همچنان اجرا می کند باید امیدوار باشیم که بزودی برای رشته های علمی دیگر نیز چنین اتفاق میمونی رخ دهد و در کنار دپارتمانهای مختلف فیزیک،شیمی،ریاضی،روانشناسی و امثالهم،شاهد گشایش گروه های فلسفه فیزیک،فلسفه شیمی، فلسفهء ریاضی،فلسفه روانشناسی و به طور کلی راه اندازی معرفت های درجه دوم باشیم.