بحار، جلد 16، جزء 2، صفحه 84، امام صادق علیه السلام:

. . . و كل قلب فیه شك او شرك فهو ساقط، و انما ارادوا الزهد فی الدنیا لتفرغ قلوبهم للاخرة.

این عبارت تطبیق و مقایسه شود با جمله ی بوعلی در اشارات:

الزهد عند العارف تنزه ما عن غیرالحق.

نهج البلاغه صفحه 151 (و من كلام له لما عزموا علی بیعة عثمان) :

لقد علمتم انی احق الناس بها من غیری و واللّه لاسلمن ما سلمت امور المسلمین و لم یكن فیها جور الاّ علیّ خاصة التماساً لاجر ذلك و فضله و زهداً فیما تنافستموه من زخرفه و زبرجهدرباره ی [1]فلسفه ی زهد چند چیز می توان گفت:

1. ایده و هدف اسلام این است كه مردم بیایند به این دنیا و نعمتهای دنیا را ببینند و استفاده نكنند، زیرا اینها همه شر است، اگر فرضاً برای بدن مضر نیست برای روح و آخرت مضر است و آنچه برای آخرت مفید است عبادت است كه مستلزم زهد و انزواست.

بدیهی است كه این فلسفه خلاف این اصل است كه قرآن كریم می فرماید: هو الذی خلق لكم ما فی الارض جمیعاً، یا: قل من حرّم زینة اللّه التی اخرج لعباده. . . 2. اینكه رعایت مساوات و ایثار بشود(و یطعمون الطعام علی حبه. . . ). مخصوصاً وظیفه ی رهبران و مقتدایان این است كه خود را به ضعفة الناس تطبیق دهند. داستان امیر علیه السلام و عاصم بن زیاد، داستان وحید بهبهانی و پسرش آقا محمد اسماعیل.

3. اینكه هدف سبكباری و سبكبالی باشد: كان رسول اللّه خفیف المؤنة. تعلقات از تحرك و چابكی و تصمیم می كاهد. آدمی كه هزار چیز به خود بسته است نمی تواند پرواز كند. آدم با لباس نمی تواند شناوری كند. چه خوب گفته است اثیرالدین اخسیكتی: 4. اینكه هدف آن چیزی باشد كه شیخ در نمط نهم اشارات گفته است. شیخ می گوید: المعرض عن متاع الدنیا و طیباتها. . . بعد می گوید:

الزهد عند غیرالعارف معاملة ما كأنه یشتری بمتاع الدنیا متاع الاخرة و الزهد عندالعارف تنزه ما عما یشغل سره عن الحق و تكبر علی كل شی ء غیرالحق*.

یكی از اشتباهات این است كه می گویند تقویت روح مساوی است با تضعیف بدن و تقویت بدن مساوی است با تضعیف روح. این اشتباه ناشی از آن است كه خیال كرده اند تسلیم شدن به تمایلات شهوانی مساوی است با تقویت بدن و تسلیم نشدن به آنها مساوی است با تضعیف آن. قطعاً این فرض صحیح نیست. نیرومندی بدن تابع شرایط دیگری است از غذای سالم و كافی و ورزش. حتی غذای كافی آن نیست كه انسان در روز حتماً یك كیلو مواد غذایی مصرف كند، بسیاری از این غذاها جذب نشده دفع می شود، بلكه به عقیده ی امثال ابن سینا ممكن است بدن نیروی خود را از مافوق یعنی از نفس بگیرد (اشارات، نمط دهم) . معمولاً پیروان شهوات بدنی، هم ضعیف النفس و هم ضعیف البدن می باشند. برعكس، كسانی هستند كه تقویت روح كرده و تقویت بدن هم كرده اند. علی علیه السلام می فرماید:

الا و ان الشجرة البریة اصلب عوداً و الروائع الخضرة ارق جلوداً و النباتات البدویة اقوی وقوداً.

---