از بحث طولانی و شاید خسته كننده ای كه در این بخش داشتیم، پاسخ اشكال
تبعیضها و تفاوتها بدین نحو خلاصه می شود:
1. جهان هستی با یك سلسله نظامات و قوانین ذاتی و لا یتغیّر اداره می شود و به
موجب آن هر شی ء و هر پدیده، مقام و مرتبه و موقع خاصی دارد، تغییر و تبدیل را در آن
راه نیست.
2. لازمه ی نظام داشتن هستی، وجود مراتب مختلف و درجات متفاوت برای هستی
است و همین مطلب منشأ پیدایش تفاوتها و اختلافها و پیدایش نیستیها و نقصها
است.
3. تفاوت و اختلاف، آفریده نمی شود، بلكه لازمه ی ذاتی آفریدگان می باشد، و
این پندار خطاست كه كسی گمان كند آفریدگار، مابین موجودات، تبعیضی روا داشته
است.
4. آنچه نقض بر عدالت یا حكمت می تواند باشد، تبعیض است نه تفاوت، و
آنچه در جهان وجود دارد تفاوت است نه تبعیض.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج1، ص: 145