اما گناهان مسلمان. این مسأله درست صورت عكس مسأله ی اول (عمل خیر از غیر مسلمان) را دارد و متمّم بحث گذشته به شمار می رود. مسأله این است كه آیاگناهان افراد مسلمان از لحاظ عقوبت مانند گناهان غیر مسلمانان است یا نه؟ طرح مسأله ی قبل، از آن نظر كه یك عقیده ی علمی بشمار می رفت ضرورت داشت ولی طرح این مسأله، یك ضرورت عملی است؛ زیرا یكی از عوامل انحطاط و تباهی اجتماعات مسلمان در عصر حاضر غرور بی جایی است كه در دوره های متأخّر در عده ی زیادی از مسلمانان خصوصا اكثریّتی از شیعیان پدید آمده است.

اگر از این افراد پرسیده شود كه آیا اعمال نیك غیر شیعه مورد قبول درگاه خدا واقع می شود؟ بسیاری از آنها جواب می دهند: نه. و اگر از آنان پرسیده شود كه اعمال بد و گناهان شیعه چه حكمی دارد؟ جواب می دهند: همه بخشیده شده است.

از این دو جمله استنتاج می شود كه آن چیزی كه هیچ ارزشی ندارد عمل است، نه ارزش مثبت دارد و نه ارزش منفی؛ شرط لازم و كافی برای سعادت و نیكبختی این است كه انسان، نام خود را شیعه بگذارد و بس.

معمولاً این دسته چنین استدلال می كنند:

1. اگر بنا باشد كه گناهان ما و دیگران یك جور مورد محاسبه قرار گیرد پس فرق بین شیعه و غیر شیعه چیست؟ 2. روایت معروفی است: «حبّ علیّ بن ابی طالب حسنة لا تضرّ معها سیّئة» [1]یعنی محبت علی (ع) حسنه ای است كه هیچ گناهی با وجود آن به آدمی لطمه نمی زند.

در پاسخ استدلال اول باید گفت فرق بین شیعه و غیر شیعه وقتی آشكار می گردد كه شیعه به برنامه ای كه رهبرانش به او داده اند عمل بكند و غیر شیعه هم به برنامه ی دینی خودش عمل كند، آن وقت تقدّم شیعه بر غیر شیعه، هم در دنیا و هم در آخرت روشن می گردد. فرق را در جانب مثبت باید جستجو كرد نه در جانب منفی. نباید گفت اگر شیعه و غیر شیعه برنامه های مذهبی خود را زیر پا بگذارند باید تفاوت داشته باشند، و اگر تفاوتی نباشد پس چه فرقی میان شیعه و غیر شیعه هست؟ این درست مثل آن است كه دو بیمار به طبیب مراجعه كنند، یكی به طبیب حاذق مراجعه كند و دومی به طبیب غیر حاذق، ولی وقتی كه نسخه را از طبیب دریافت داشتند هیچ كدام عمل نكنند؛ آنگاه بیمار اول گلایه كند كه فرق بین من و بیماری كه به طبیب غیر حاذق مراجعه كرده چیست؟ چرا باید من مریض بمانم همان طوری كه او مریض مانده است در حالی كه من به طبیب حاذق مراجعه كرده ام و او به طبیب غیر حاذق.

همچنین صحیح نیست كه ما فرق علی (ع) را با دیگران به این بگذاریم كه اگر ما به دستورهای آن حضرت عمل نكنیم ضرر نبینیم ولی آنها چه به حرف پیشوای خویش عمل كنند و چه عمل نكنند زیان ببینند.

یك تن از اصحاب حضرت صادق (ع) خدمت حضرت عرضه داشت كه برخی از شیعیان شما منحرف شده اند و حرامها را حلال شمرده می گویند دین تنها معرفت امام است و بس؛ پس چون امام را شناختی هر كاری كه می خواهی بكن. حضرت صادق (ع) فرمود:

محمد بن مارد از امام صادق (ع) پرسید: آیا راست است كه شما فرموده اید:

اذا عرفت فاعمل ما شئت. «همین كه به امام معرفت پیدا كردی هر چه می خواهی عمل كن. » فرمود: بلی صحیح است. گفت: هر عملی و لو زنا، سرقت، شرب خمر؟ ! امام فرمود:

اما روایت «حبّ علیّ بن ابی طالب حسنة لا تضرّ معها سیّئة» باید دید چه تفسیری دارد؟ یكی از علمای بزرگ- گویا وحید بهبهانی است- این حدیث را به گونه ای خاص تفسیر كرده است؛ ایشان می فرمایند معنای حدیث این است كه اگر محبت علی (ع) ، راستین باشد هیچ گناهی به انسان صدمه نمی زند؛ یعنی اگر محبت علی كه نمونه ی كامل انسانیّت و طاعت و عبودیّت و اخلاق است از روی صدق باشد و به خودبندی نباشد مانع ارتكاب گناه می گردد؛ مانند واكسنی است كه مصونیّت ایجاد می كند و نمی گذارد بیماری در شخص «واكسینه شده» راه یابد. محبت پیشوایی مانند علی كه مجسّمه ی عمل و تقوا و پرهیزكاری است آدمی را شیفته ی رفتار علی می كند، فكر گناه را از سر او بدر می برد، البته به شرطی كه محبتش صادقانه باشد.

كسی كه علی (ع) را بشناسد، تقوای او را بشناسد، سوز و گداز او را بداند، ناله های نیمه شبش را بداند و به چنین كسی عشق بورزد محال است كه خلاف فرمان او كه همیشه امر به تقوا و عمل می كرد عمل كند. هر محبی به خواسته ی محبوبش احترام می گزارد و فرمان او را گرامی می دارد. فرمانبرداری از محبوب، لازمه ی محبّت صادق است، لهذا اختصاص به علی (ع) ندارد، محبّت صادقانه ی رسول اكرم نیز چنین است.

پس معنی حدیث «حبّ علیّ بن ابی طالب حسنة لا تضرّ معها سیّئة» این است كه محبت علی حسنه ای است كه مانع ضرر زدن گناه می شود، یعنی مانع راه یافتن گناه می شود؛ معنایش آن نیست كه جاهلان پنداشته اند و آن اینكه محبت علی چیزی است كه هر گناهی كه مرتكب شوی بلا اثر است.

برخی از دراویش از طرفی دعوی دوستی خدا دارند و از طرف دیگر از هر گناهكاری گناهكارترند، اینان نیز مدّعیان دروغگو هستند.

امام صادق (علیه السّلام) می فرماید:

تعصی الاله و انت تظهر حبّه

هذا لعمری فی الفعال بدیع

لو كان حبّك صادقا لاطعته

انّ المحبّ لمن یحبّ مطیع [5]

دوستان واقعی امیر المؤمنین (ع) همواره از گناهان دوری می گزیده اند؛ ولایت آن حضرت نگاهدارنده ی از گناه بوده است نه تشویق كننده ی به آن.

امام باقر (ع) می فرماید:

ما تنال و لا یتنا الاّ بالعمل و الورع [6]. اكنون چند روایت در تأیید این مطلب:

1. طاووس یمانی می گوید:

- طاووس جمله های زیادی در این زمینه از مناجاتهای خاضعانه و عابدانه ی آن حضرت نقل می كند و می گوید: اما چند بار در خلال مناجات خویش گریست.

می گوید:

هیهات هیهات یا طاووس دع عنّی حدیث ابی و امّی و جدّی، خلق اللّه الجنّة لمن اطاعه و احسن و لو كان عبدا حبشیّا، و خلق النّار لمن عصاه و لو كان ولدا قرشیّا. أما سمعت قوله تعالی: فاذا نفخ فی الصّور فلا انساب بینهم یومئذ و لا یتساءلون. و اللّه لا ینفعك غدا الاّ تقدمة تقدّمها من عمل صالح [7]. 2. رسول اكرم (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) پس از فتح مكه بالای تپه ی صفا رفته فریاد كرد: «ای پسران هاشم! ای پسران عبد المطلّب! » فرزندان هاشم و عبد المطّلب گرد آمدند، وقتی جمع شدند آنان را مخاطب ساخته فرمود:

انّی رسول اللّه الیكم، انّی لشفیق علیكم، لا تقولوا انّ محمّدا منّا، فو اللّه ما اولیائی منكم و لا من غیركم الاّ المتّقون، فلا اعرفكم تأتونی یوم القیمة تحملون الدّنیا علی رقابكم و یأتی النّاس یحملون الآخرة. الا و انّی قد اعذرت فیما بینی و بینكم و فیما بین اللّه عزّ و جلّ و بینكم و انّ لی عملی و لكم عملكم [8]. 3. تواریخ نوشته اند كه رسول اكرم (صلّی اللّه علیه و آله) در ایّام آخر عمر خود، شبی تنها بیرون آمدند و به گورستان بقیع رفتند و برای خفتگان بقیع استغفار كردند. پس از آن به اصحاب خود فرمودند: جبرئیل هر سال یك بار قرآن را بر من عرضه می كرد و امسال دو بار عرضه كرد، فكر می كنم این بدان جهت است كه مرگ من نزدیك است.

روز بعد به منبر رفتند و اعلام كردند كه موقع مرگ من فرا رسیده است. هر كس كه به او وعده ای داده ام بیاید تا انجام دهم و هر كس از من طلبی دارد بیاید تا ادا كنم.

آنگاه به سخن خود چنین ادامه دادند:

ایّها النّاس انّه لیس بین اللّه و بین احد نسب و لا امر یؤتیه به خیرا او یصرف عنه شرّا الاّ العمل. الا لا یدّعینّ مدّع و لا یتمنّینّ متمنّ، و الّذی بعثنی بالحقّ لا ینجی الاّ عمل مع رحمة و لو عصیت لهویت. اللّهمّ قد بلّغت [9]. 4. حضرت علیّ بن موسی الرضا (ع) برادری دارند به نام زید النّار. رفتار این برادر چندان مورد رضایت امام نبود. در وقتی كه امام در مرو بودند، روزی در مجلسی كه گروه زیادی شركت داشتند و سخن می گفتند زید نیز در آن مجلس حضور داشت.

حضرت در حالی كه سخن می گفتند متوجه شدند كه زید عده ای را مخاطب قرار داده دم از مقامات خاندان پیغمبر می زند و بطور غرورآمیزی دائما «نحن» «نحن» : «ما چنین. . . ما چنان. . . » می گوید. امام سخن خود را قطع كرده زید را مخاطب ساخته فرمودند:

امام آنگاه رو كردند به حسن بن موسی الوشّاء كه از علمای كوفه بود و در آن مجلس حضور داشت؛ فرمودند:

إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ.

---