موضوع بحث، علل گرایش به مادّیگری (ماتریالیسم) است. اوّل باید مادّیگری (ماتریالیسم) را كه موضوع بحث امروز ماست، از نظر اصطلاح متداول فعلی تعریف كنیم و حدود آن را بیان نماییم، سپس وارد بحث شویم.

واژه ی ماتریالیسم استعمالات مختلفی دارد كه همه ی آنها- اكنون كه درباره ی علل گرایش به ماتریالیسم بحث می كنیم- نمی تواند موضوع بحث ما باشد. مثلاً گاهی ماتریالیسم می گویند و مراد مكتب اصالت مادّه است، امّا به این معنی كه مادّه یك امر اصیل و یك امر واقعی در جهان هستی است، نه یك امر فرضی و ذهنی و نمایشی و ساخته ی ذهن؛ در مقابل ایده آلیسم كه منكر واقعیّت مادّه است و آن را مخلوق ذهن بشر می داند. اگر ماتریالیسم را به این معنی بگیریم باید همه ی الهیّون را- چه مسلمان و چه غیر مسلمان- ماتریالیست بخوانیم، زیرا اینها همه مادّه را كه واقعیّتی است در بستر زمان و مكان، و حقیقتی است متغیّر و متحوّل و متكامل و محسوس و ملموس، امری عینی و ماورای ذهنی و ذی اثر می دانند. مادّی بودن و ماتریالیست بودن به این معنی با مسأله ی خدا و توحید منافاتی ندارد، بلكه عالم مادّه و طبیعت به عنوان یك واحد «كار» و یك واحد «مصنوع» ، بهترین وسیله برای شناسایی خداوند است. اراده ی حكیمانه ی خداوند در جریان همین تحوّلات مادّی كشف می شود. قرآن كریم پدیده های مادّی رابه عنوان آیات الهی یاد می كند.

و گاهی این كلمه استعمال می شود و مراد از آن انكار موجود ماورای مادّه است؛ یعنی مكتب انحصار؛ مكتبی كه هستی و نظام وجود را در انحصار مادّه می داند و هستی را در چهار چوب آنچه در تغیّر و تبدّل است و در بستر زمان و مكان واقع است محدود و محصور می كند و آنچه را كه از چهار دیواری تغیّر و تبدّل و احساس و لمس بشر بیرون است، منكر است و معدوم و نیست می پندارد.

اكنون بحث ما پیرامون علل گرایش به این مكتب یعنی مكتب انحصار است كه چطور شد گروهی از بشر طرفدار انحصار گشتند و به مكتب نفی گراییدند و در صدد انكار خدا برآمده، بیرون از جهان مادّه را نیست پنداشتند.