قرآن می گوید:
«اكثر مردم چنین اند كه اگر بخواهی پیرو آنها باشی تو را از راه حق گمراه می كنند،
برای اینكه تكیه شان بر ظنّ و گمان است (نه بر یقین) و تنها با حدس و تخمین كار
می كنند. »
[1]
مجموعه آثار شهید مطهری . ج2، ص: 65
قرآن كریم در آیات زیادی به شدّت با پیروی از ظنّ و گمان مخالفت می كند و
می گوید: مادامی كه به چیزی علم و یقین حاصل نكرده ای آن را دنبال مكن
[2].
امروز از نظر فلسفی مسلّم شده است كه یكی از عوامل عمده ی خطاها و
اشتباهات همین بوده است. «دكارت» هزار سال پس از قرآن اوّلین اصل منطقی
خویش را این قرار داد و گفت:
«هیچ چیز را حقیقت ندانم مگر اینكه بر من بدیهی باشد و در تصدیقات خود از
شتابزدگی و سبق ذهن و تمایل بپرهیزم، و نپذیرم مگر آن را كه چنان روشن و متمایز
باشد كه هیچ گونه شكّ و شبهه در آن نماند. »
[3]
[1] .
وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِی اَلْأَرْضِ یُضِلُّوكَ عَنْ سَبِیلِ اَللّهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ اَلظَّنَّ. (انعام/116) .
[2] .
وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ. (اسراء/36) .
[3] .
سیر حكمت در اروپا، جلد اوّل.