یكی دیگر از اركان جهان بینی اسلامی، تقسیم جهان است به دنیا و آخرت.

آنچه قبلا تحت عنوان غیب و شهادت گفتیم مربوط بود به جهانی مقدّم بر این جهان، جهانی كه سازنده ی این جهان و تدبیر كننده ی این جهان است. اگر چه از یك نظر جهان آخرت، غیب است و جهان دنیا شهادت، ولی نظر به اینكه جهان آخرت متأخّر از جهان دنیاست، جهانی است كه انسان به سوی آن بازگشت می كند، تحت عنوان مستقل قابل توضیح است. جهان غیب جهانی است كه از آنجا آمده ایم و جهان آخرت جهانی است كه به آنجا می رویم. این است معنی سخن علی (علیه السّلام) :

رحم اللّه امرأ علم من این و فی این و الی این؟ رحمت حق شامل حال كسی كه بداند از كجا؟ در كجا؟ به كجا؟ علی نفرمود خدا رحمت كند كسی را كه بداند از چه؟ و در چه؟ و از چه؟ اگر چنین می گفت، می گفتیم مقصود این است كه از چه آفریده شده ایم؟ از خاك. در چه خواهیم رفت؟ در خاك. باز از چه برمی خیزیم؟ از خاك. اگر چنین گفته بود، اشاره ای بود به این آیه ی قرآن كه:

مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فِیها نُعِیدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْری [1].

شما را از زمین آفریده ایم و به زمین بازمی گردانیم و از زمین بار دیگر بیرون می آوریم.

امّا سخن علی در اینجا ناظر به آیات دیگری از قرآن است و مفهوم بالاتری دارد و آن اینكه از چه جهانی آمده ایم؟ در چه جهانی هستیم؟ به سوی چه جهانی می رویم؟ دنیا و آخرت نیز مانند غیب و شهادت، از نظر جهان بینی اسلامی دو مفهوم مطلق اند نه نسبی، و به تعبیر قرآن هر كدام نشئه ای جداگانه هستند. آنچه نسبی است كار دنیایی و كار آخرتی است، یعنی یك كار اگر به منظور نفس پرستی باشد كار دنیایی است و احیانا همان كار اگر برای خدا و در راه رضای خدا باشد كار آخرتی است.

بعدا تحت عنوان «زندگی جاوید یا حیات اخروی» درباره ی دنیا و آخرت، مفصّل بحث خواهیم كرد.

---