«پیامبری» با آنكه از مسیر معنوی به سوی خدا و تقرّب به ذات او و بریدن از خلق (سیر من الخلق الی الحقّ) آغاز می شود- كه مستلزم انصراف از برون و توجّه به درون است- ولی سرانجام با بازگشت به خلق و برون، به منظور اصلاح و سازمان بخشیدن به زندگی انسان و هدایت آن در یك مسیر صحیح (سیر بالحقّ فی الحق) پایان می یابد.

كلمه ی «نبیّ» در زبان عربی به معنی «خبرآورنده» است- و در فارسی كلمه ی «پیامبر» همان معنی را می دهد- و كلمه ی «رسول» در زبان عربی به معنی «فرستاده» است.

پیامبر پیام خدا را به خلق خدا ابلاغ می كند و نیروهای آنها را بیدار می نماید و سامان می بخشد و به سوی خداوند و آنچه رضای خداوند است یعنی صلح و صفا و اصلاح طلبی و بی آزاری و آزادی از غیر خدا و راستی و درستی و محبّت و عدالت و سایر اخلاق حسنه، دعوت می كند و بشریّت را از زنجیر اطاعت هوای نفس و اطاعت انواع بتها و طاغوتها رهایی می بخشد.

«اقبال لاهوری» تفاوت پیامبران را با سایر افرادی كه مسیر معنوی به سوی خدا دارند (عرفا) ولی رسالت پیامبری ندارند و اقبال آنها را «مرد باطنی» می خواند، چنین بیان می كند:

«مرد باطنی نمی خواهد كه پس از آرامش و اطمینانی كه (در مسیر معنوی) پیدا می كند به زندگی این جهانی بازگردد، امّا در آن هنگامی كه بنا بر ضرورت بازمی گردد ، بازگشت او برای تمام بشریّت سود چندانی ندارد، ولی بازگشت پیغمبر جنبه ی خلاّقیت و ثمربخشی دارد، بازمی گردد و در جریان زمان وارد می شود به این قصد كه جریان تاریخ را تحت ضبط درآورد و از این راه جهان تازه ای از كمال مطلوبها خلق كند. برای مرد باطنی آرامش مرحله ی نهایی است، برای پیغمبر بیدار شدن نیروهای روانشناختی اوست كه جهان را تكان می دهد و این نیروها چنان حساب شده است كه كاملا جهان بشری را تغییر دهد. » [1] بنابراین، رهبری خلق و سامان بخشیدن و به حركت آوردن نیروهای انسانی در جهت رضای خدا و صلاح بشریّت، لازم لا ینفكّ پیامبری است.

---