از قرآن كریم و اخبار و روایات پیشوایان دینی چنین استنباط می شود كه نه تنها انسان باقی است و جاوید می ماند، اعمال و آثار انسان نیز به نحوی ضبط و نگهداری می شود و از بین نمی رود و انسان در نشئه ی قیامت تمام اعمال و آثار گذشته ی خود را «مصوّر» و «مجسّم» می بیند و مشاهده می كند. اعمال و آثار خوب با صورتهای بسیار زیبا و جالب و لذت بخش تجسّم می یابند و به صورت كانون لذّت و بهجت در می آیند، و امّا آثار بد انسان با صورتهای بسیار زشت و وحشت زا و مهیب و موذی تجسّم می یابند و به صورت كانون درد و رنج و عذاب در می آیند [1].

در اینجا به ذكر سه آیه از قرآن مجید و دو حدیث از رسول اكرم (ص) اكتفا می كنیم. امّا آیات:

1. یَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ، تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً [2].

روزی كه انسان هر كار نیك خویش را حاضر شده می بیند و همچنین هر كار بد خود را، و دوست می دارد كه ای كاش میان او و كار بدش فاصله ی زیادی می بود.

این آیه صراحت دارد كه انسان عین این كارهای نیك خویش را به صورت مطلوب و محبوب می بیند و عین كارهای بد خویش را مصوّر شده به صورتهایی می بیند كه سخت از آنها نفرت و وحشت پیدا می كند و دوست می دارد از آنها فرار كند یا آنها را از او دور كنند امّا آنجا جای فرار و یا جدا كردن عمل انسان از انسان نیست، صورت تجسّم یافته ی حاضرشده ی عمل انسان در آن جهان به منزله ی جزئی از وجود انسان است و جدا شدنی نیست.

2. وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً [3].

هر عملی كه در دنیا انجام داده اند در آنجا حاضر می بینند.

مفاد این آیه عینا مفاد آیه ی پیشین است.

3. یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ اَلنّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ. `فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ.

`وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ [4].

در این روز مردم بیرون می آیند برای آنكه (در نمایشگاه عمل) اعمالشان به آنها ارائه شود. پس هر كس به وزن یك ذرّه كار خیر انجام دهد آن را در قیامت می بیند و هر كس كه به وزن یك ذرّه كار بد انجام دهد نیز آن را در آنجا می بیند.

انسان باقی و جاوید است. اعمال و آثار انسان نیز باقی و مضبوط و جاوید است و انسان در جهان دیگر با اعمال و اخلاق و مكتسبات خود در این دنیا زندگی می كند.

این مكتسبات و اعمال، سرمایه های خوب و یا بد و مصاحبان نیك یا زشت همیشگی انسان در جهان جاوید است.

امّا حدیثها:

1. گروهی از مسلمانان از راه دور به حضور رسول خدا مشرّف شده بودند، ضمن سخنان خود از ایشان تقاضای یك سلسله اندرز كردند. رسول اكرم چند جمله فرمود كه یكی از آنها این است:

«از هم اكنون رفیقان و مصاحبان و معاشران خوبی برای خود در جهان دیگر انتخاب كنید كه در آن جهان، همراه و مصاحب زنده ی هر كس همانا اعمال و رفتارهای تجسّم یافته ی خود اوست. » [5] انسان مؤمن به حیات جاویدان، همواره كمال دقّت را در اندیشه ها و خلق و خوی ها و اعمال و رفتار خویش به كار می برد، زیرا می داند كه به اینها به چشم یك سلسله امور زودگذر نباید نگاه كرد، اینها همه پیش فرستاده های انسان به دنیای دیگر است و در دنیای دیگر با این سرمایه ها باید زندگی كند.

---