اگر هر گونه اظهار نظر كلّی درباره ی هستی و جهان را، یعنی درباره ی مسائلی كه ماهیّت كلّ هستی را مشخّص می كند و شكل و قیافه ی هستی را نشان می دهد، جهان شناسی و جهان بینی فلسفی بدانیم (قطع نظر از اینكه مبدأ آن جهان بینی چیست؟ قیاس و برهان و استدلال است یا تلقّی وحی از جهان غیب؟ ) باید جهان بینی مذهبی را نوعی جهان بینی فلسفی بدانیم.

جهان بینی فلسفی و جهان بینی مذهبی- بر خلاف جهان بینی علمی- وحدت قلمرو دارند هر چند محتواها احیاناً متفاوت می شود.

ولی اگر نظر به مبدأ معرفت و شناخت داشته باشیم كه مبدأ شناخت یكی عقل و مبادی عقلی است و مبدأ شناخت دیگری وحی و الهام، مسلّماً جهان بینی مذهبی با جهان بینی فلسفی دو نوع است؛ همچنانكه اگر محتوای جهانبینی ها را در نظر بگیریم باز دو نوع است، چیزی كه هست جهان بینی فلسفی انواعی دارد كه مسلّماً برخی از آنها مباینت كلّی با جهان بینی مذهبی دارد و برخی دیگر به نسبت زیادی توافق دارد.

در برخی مذاهب، مانند اسلام، جهان شناسی مذهبی در متن مذهب رنگ فلسفی یعنی رنگ استدلالی و تعقّلی به خود گرفته است. در قرآن كریم و كلمات رسول خدا و امیر المؤمنین و سایر ائمّه ی اطهار علیهم السّلام به مقیاس وسیعی در مسائل فكری و اعتقادی از قبیل مبدأ و معاد با تكیه بر عقل، استدلال و اقامه ی برهان شده است [1].

از این رو جهان بینی اسلامی در عین اینكه جهان بینی مذهبی است، نوعی جهان بینی عقلانی فلسفی است.

از مزایای جهان بینی مذهبی كه جهان بینی علمی و جهان بینی فلسفی محض فاقد آن اند، این است كه علاوه بر جاودانگی و علاوه بر عموم و شمول، قداست بخش است، به اصول جهان بینی تقدّس می بخشد. و با توجّه به اینكه ایدئولوژی باید از حرارت ایمان برخوردار باشد و گرایش ایمانی به یك مكتب مستلزم حرمتی است در حدّ قداست، روشن می شود كه یك جهان بینی آنگاه تكیه گاه یك ایدئولوژی واقع می شود كه رنگ و صبغه ی مذهبی داشته باشد.

از مجموع بیانات گذشته نتیجه می شود كه یك جهان بینی آنگاه می تواند تكیه گاه عالی و بی نقص یك ایدئولوژی قرار گیرد كه وسعت و استحكام تفكّر فلسفی و قدس و حرمت اصول مذهبی را داشته باشد.

---