و اما نظریه ی سوم: نظریه ی سوم این است كه قوانین طبیعی هم آن جورها نیست كه از قبیل قوانین قراردادی بشری باشد و خداوند قراردادهایی داشته باشد كه مثلا خاصیت آتش این است، خاصیت حرارت این است، خاصیت جسم این است. چرا خاصیت جسم این است؟ خاصیتهای حیات این است؟ خدا اینجور قرار داده. قرار دادن هم یك قرار دادن قراردادی است مثل قوانین موضوعه ی ما. هر روز هم خواست، خودش قانونش را عوض می كند، دست خدا كه بسته نیست، «یَدُ اَللّهِ مَغْلُولَةٌ» حرف یهود بود كه می گفتند دست خدا بسته است. می گویند نه، اینطور نیست، آن هم به دلایلی یك سنت تغییرناپذیر واقعی دارد- كه دلیل دارم، به عنوان اشكالات مطلب عرض می كنم - و معجزه یك راز دارد. در عین اینكه جنبه ی آیت بودنش را قبول می كنند، غیر عادی بودن یعنی خارج از مرز بشر بودنش را قبول می كنند، ولی می گویند همین خارج از مرز بشر بودن هم با این مطلب كه قوانینی كه در جهان رخ می دهد یك سلسله قوانینی قطعی و ضروری است، منافات ندارد. آن وقت اینها هستند كه دنبال راز و سرّ معجزات می گردند. آنهایی كه تأویل می كردند كه اصلا وجودش را قبول نداشتند كه دنبال رازش بروند. اینهایی هم كه نظریه ی دوم را داشتند مثل آقای شریعتی اصلا به رازی قائل نیستند، می گویند كه اصلا قراردادی است، امر قراردادی دیگر راز نمی خواهد. و اما آنهایی كه قانون طبیعت را هم قانون ضروری می دانند دنبال رازی می گردند كه آن راز با قطعی بودن قوانین طبیعی هم منافات نداشته باشد. حكمای اسلام از قبیل بو علی سینا [در این باره بحث كرده اند] . در دوران اول كه فلسفه یونان را ترجمه می كردند اصلا صحبتی از نبوت و معجزات و این حرفها نبوده. اندكی از زمان فارابی این مسائل مطرح شده، بعد در زمان بو علی توسعه ای پیدا كرده كه بعد هم بیشتر توسعه پیدا كرده است. مخصوصا بو علی در مسأله ی نبوت و معجزات بیشتر از دیگران بحث كرده و او خواسته است كه معجزات را، هم جنبه ی الهی و ما وراء الطبیعی بدهد و خارج از مرز بشریت بداند و هم از قانون علم و فلسفه خارج نداند، و دیگران هم بعدها آمده اند دنبال راز معجزات گشته اند.

ما در این بحث خودمان اگر نظریه ی اول یعنی نظریه ی تأویل را قبول كنیم، دیگر دنبال راز معجزات نمی رویم، نظریه ی دوم را هم قبول كنیم باز دنبال آن نباید برویم. اما اگر آن دو را باطل دانستیم باید دنبال نظریه ی سوم برویم كه آن وقت كارمان كمی مشكل است كه راز معجزات را كشف كنیم كه این چگونه است كه معجزه واقع می شود بر خلاف قوانین جاری عالم، و قوانین جاری عالم هم اینجور سست و به اصطلاح سرخودی و قراردادی نیست. این، انگاره و خلاصه ای از این سه نظریه.