ما اول باید در ماهیت ادعای خود قرآن به بررسی بپردازیم بعد دنبال دلیلش برویم، یعنی اول باید ماهیت دعوا را طرح كنیم، بعد برویم دنبال دلیلش. اولین مطلبی كه در ماهیت این دعواست همین است كه آیا مسأله ی معجز بودن قرآن را بعد مسلمین استنباط كرده اند و در آورده اند و فكر كرده اند یا در خود قرآن هم این مسأله مطرح است كه قرآن معجزه است. گفتیم بله، در خود قرآن این مسأله مطرح است، خیلی به وضوح هم مطرح است. یكی همین آیه ای بود كه الآن برای شما قرائت كردم: «قُلْ لَئِنِ اِجْتَمَعَتِ اَلْإِنْسُ وَ اَلْجِنُّ عَلی أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا اَلْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً» . حال، آیا قرآن كه ادعا كرده است معجزه است مجموعش را ادعا كرده است معجزه است یا قسمتش را هم ادعا كرده معجزه است؟ یعنی آیا ادعا كرده است كتابی به اندازه ی قرآن نمی شود آورد كه مثل قرآن باشد یا خواسته بگوید به اندازه ی قسمتی از قرآن هم نمی شود آورد، یعنی به اندازه ی یك سوره از سوره های قرآن هم نمی شود آورد؟ این دومی هم هست. قرآن در آیاتی صریحا می فرماید یك سوره هم مثل این قرآن نمی توانید بیاورید. در بعضی جاها دارد كه ده سوره، شما كه می گویید این قرآن افتراء است ده تا سوره هم شما بیاورید. در یك جا می گوید یك سوره شما بیاورید، كه این آیات را هم بخوانیم برای اینكه ماهیت دعوای قرآن روشن بشود. در سوره ی هود آیه 13 می فرماید: «أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَراهُ» آیا اینها می گویند كه این افتراست، این سخن را به خدا بسته است و می گوید سخن خداست و حال آنكه سخن خدا نیست؟ «قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ» شما هم ده تا سوره مثل همین بیاورید از همین افتراها «وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّهِ» نگویید هنر ما نمی رسد، هر كسی هم كه دلتان می خواهد دعوت كنید به همكاری كه در مقابل خدا چنین سوره هایی بیاورند «إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ» اگر راست می گویید در این ادعای خودتان، یعنی اگر واقعا شما كه می گویید این افتراست همین را روی عقیده می گویید. قرآن با كلمه ی «إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ» می خواهد بگوید این حرفی كه اینها می گویند روی عقیده نمی گویند، عقیده ندارند به افترا بودن قرآن، چون نمی خواهند زیر بار بروند و چون عناد دارند این ادعا را می كنند.

در سوره ی یونس آیه 38 می فرماید: «أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَراهُ» آیا اینها می گویند این افتراست؟ «قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ» ده تا سوره هم نمی گوییم، بگو یك سوره مثلش بیاورید (سوره هم كه می گوید، می دانید در قرآن كوچك و بزرگ دارد، سوره ی «إِذا جاءَ نَصْرُ اَللّهِ وَ اَلْفَتْحُ» هم یك سوره است، سوره ی «إِنّا أَعْطَیْناكَ اَلْكَوْثَرَ» هم یك سوره است) ، شما فقط یك سوره مانند این بیاورید كافی است. اینجا هم باز می فرماید: «وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّهِ» نمی گویم خودتان تنها بیاورید، هر كس را هم كه دلتان می خواهد دعوت به همكاری كنید، با همكارانتان سوره ای مانند قرآن بیاورید. باز اینجا هم می فرماید: «إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ» اگر راست می گویید در ادعای خودتان، یعنی شما دروغ می گویید و در ادعای خودتان صادق نیستید.

در سوره ی بقره اینطور می فرماید: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمّا نَزَّلْنا عَلی عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ» [1]اگر شما در شك هستید، واقعا تردید دارید درباره ی آنچه كه ما بر بنده ی خودمان فرود آورده ایم (اشاره است به اینكه این چیزی كه ما فرود آورده ایم بر بنده ای، از آن طریق است كه او بنده ی ماست یعنی از طریق عبودیت به اینجا رسیده است) خودتان را آزمایشی بكنید «فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ» سوره ای مانند آن بیاورید. كلمه ی «مِنْ مِثْلِهِ» را دو جور تعبیر كرده اند: یكی اینكه گفته اند «مِنْ مِثْلِهِ» یعنی مانند قرآن، و بعضی گفته اند كه این اشاره به این جهت است كه از كسی بیاورید كه او هم مثل این پیغمبر باشد یعنی از یك فرد امّی، فردی مانند او كه هیچ سابقه ی درس و تحصیل و فرهنگ و مدرسه ندارد. اینجا هم همان جمله ها با تعبیرات دیگری [آمده است ] ، آنجا داشت:

«وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّهِ» ، اینجا می فرماید: «وَ اُدْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اَللّهِ» گواهان و شاهدان خودتان را، هر كسی كه می خواهید، بیاورید. شاهد را شاهد می گویند به اعتبار اینكه او را دعوت می كنند كه حقیقت مطلب را او بیاید بیان كند از باب اینكه افراد دیگری را كه قهرمان شناخته می شوند بیاورند تا عمل آنها گواهی بدهد. بازهم اینجا قید می كند: «إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ» اگر راست می گویید، یعنی ما كه می دانیم شما دروغ می گویید در این ادعای خودتان، یعنی ادعاتان هم ادعای حقیقی و از روی حقیقت نیست.

تا اینجا ما دو مطلب در ماهیت ادعای قرآن روشن كردیم: یكی اینكه قرآن برای خودش ادعای معجز بودن كرده است و دیگر اینكه این ادعای معجز بودن به این نیست كه تمام قرآن معجزه است، بعض قرآن هم معجزه است، و لهذا در یك جا فرموده ده سوره بیاورید، یك جا همان را هم تخفیف داده و فرموده یك سوره بیاورید كافی است. پس قرآن یك سوره را هم معجزه می داند.

اعجاز قرآن در چه قسمتی است؟ آیا اعجاز قرآن در یك قسمت بالخصوص است یا در قسمتهای متعدد است؟ از خود قرآن چه استنباط می شود؟ قرآن تصریح نمی كند كه وجه اعجاز فلان وجه بالخصوص است چون واقعا نمی خواهد وجوه اعجاز را محدود به یك حد خاصی كند و بلكه در آیات متعدد، در هر قسمتی به یك جنبه ی بالخصوص اشاره می كند به عنوان یك اعجاز، كه اینها را برایتان عرض می كنم، بعد درباره ی هر یك به طور كلی صحبت می كنیم.

---