طه حسین در همین جا مخصوصا این آهنگهای مختلف را به تناسب موضوعات مختلف [گوشزد می كند] چون آیات قرآن همه یك جور نیست، آیا طویل داریم، آیات قصیر داریم، آیات شدید داریم، آیات آرام داریم. بعضی آیات آیات خاصی است، به یك لحنی و با یك كلماتی بیان شده است كه انسان احساس می كند این كلمات را آرام آرام باید بر قلب خودش تلقین كند، آیاتی كه می خواهد تذكر و موعظه را به وجود بیاورد، مثلا: كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْكَ مُبارَكٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَكَّرَ أُولُوا اَلْأَلْبابِ [1] كتابی كه بر تو نازل كرده ایم، كتابی پربركت و میمنت كه آیات آن را تدبر كنند و صاحب دلان متنبه گردند. ببینید! آیه ای كه دعوت به تدبر و تذكر می كند و می خواهد فكر را وادار به اندیشیدن كند، می خواهد دل را بیدار كند، با یك بیان نرم و ملایم و آهسته ای آمده است. آهنگی هم كه این آیه می پذیرد یك آهنگ مخصوصی است كه متناسب با هدف خودش است. یا این آیه:

یَهْدِی بِهِ اَللّهُ مَنِ اِتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ اَلسَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ اَلظُّلُماتِ إِلَی اَلنُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ [2].

سبك این آیه به گونه ای است كه از اول كه انسان شروع به خواندن می كند، مثل آدمی كه بالای سرسره است و خودش سر می خورد می رود پایین، اصلا خود آیه اینطور است، هیچ گونه ممانعتی در جلوی انسان ایجاد نمی كند، یعنی این قدر روان و سلیس است: یَهْدِی بِهِ اَللّهُ مَنِ اِتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ اَلسَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ اَلظُّلُماتِ إِلَی اَلنُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ خدا به این وسیله هدایت و راهنمایی می كند مردمی را كه حقیقت جو باشند و رضای حق را بطلبند (نه دنبال هدفهای منحرف كننده باشند) راههای سلامت را، و آنها را از تاریكیها به سوی نور می كشاند و به راه راست هدایت می كند.

ولی یك سلسله آیات دیگر مخصوصا آیات عذاب، آیات انذار و تخویف، به قول طه حسین آدم نگاه می كند آن آیات را می بیند مثل صاعقه به سر انسان می بارد، با یك سجعهای كوتاهی، جمله های كوتاهی، مرتب یكی پشت سر دیگری می آید، كه آهنگی هم كه خوانده می شود یك آهنگ فشاردار و تندی هست:

وَ اَلطُّورِ، `وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ، `فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ، `وَ اَلْبَیْتِ اَلْمَعْمُورِ، `وَ اَلسَّقْفِ اَلْمَرْفُوعِ، `وَ اَلْبَحْرِ اَلْمَسْجُورِ، `إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ لَواقِعٌ، `ما لَهُ مِنْ دافِعٍ [3].

وقتی عذاب را می خواهد ذكر كند، می خواهد روح را تحت تأثیر قرار بدهد، می خواهد مجال هر گونه فراری را از او بگیرد، می بینید با یك سجعهای خیلی كوتاه و با یك فشار شدید وارد می شود: وَ اَلطُّورِ `وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ. اصلا خود لحن كلام و همچنین آهنگی كه باید با این كلام خوانده شود خیلی فرق می كند با آنجا كه می گوید: كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْكَ مُبارَكٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیَتَذَكَّرَ أُولُوا اَلْأَلْبابِ .

یا مثلا این آیات هم همین طور است:

وَ اَلذّارِیاتِ ذَرْواً، `فَالْحامِلاتِ وِقْراً، `فَالْجارِیاتِ یُسْراً، `فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً، `إِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ، `وَ إِنَّ اَلدِّینَ لَواقِعٌ [4].

قسمهای پی درپی با سجعهای خیلی كوتاه، ولی پشت سرش می بینید كه عذاب پروردگار را ذكر می كند: قسم به این حقیقت، قسم به آن حقیقت [5]كه جزای پروردگار حقیقت دارد و وعده هایی كه برای آینده به شما داده شده است همه آنها واقع است و همه آنها امر شدنی است.

پس این (آهنگ پذیری) هم خود یك مطلبی است درباره ی قرآن مجید و خیلی عجیب هم هست. باز همین آقای طه حسین در این زمینه یك حرف خوبی می زند، می گوید از زمانی كه رادیو پیدا شد، طرفداران كتابهای دینی و مذهبی و كتابهای ادبی- كه طرفداران زیادی دارند، خواه تعصب داشته باشند و خواه نداشته باشند- علاقه مندند كه اینها را به وسیله رادیوها پخش كنند و به گوشها برسانند. نه هیچ كتاب مذهبی در این جهت به پای قرآن رسیده است و نه هیچ كتاب ادبی توانسته است جای قرآن را در این جهت بگیرد. عبارتش این است:

«پس از اختراع رادیو، پخش قرآن به وسیله خوانندگان خوش آواز در كشورهای اسلامی و كشورهای بیگانه ای كه به منظورهای سیاسی و غیر سیاسی برای مسلمین برنامه ای دارند فراوان گردید. اكنون قرآن در رادیوهای اروپا و آمریكا بیشتر برای آنكه شنوندگان از آواز خوانندگان لذت برند خوانده می شود [6]لكن بسیاری از شنوندگان، آن را در درجه اول برای خودش و ثانیا به خاطر آوازهایی كه در تلاوت آن است و طربی كه در شنوندگان پدید می آورد می شنوند. گاه بعضی قسمتهای ادبی از زبانهای زنده در رادیو پخش می شود لكن هرگز پخش آنها مانند قرآن پیوسته و منظم نیست [7]. »

---