یكی این است كه پیغمبر اكرم خطاب به اصحابش فرمود: «سلّموا علی علیّ بامرة المؤمنین» [1]به علی سلام بدهید به عنوان امارت مؤمنان و امیر المؤمنینی. این جمله مربوط به قضیّه ی غدیر است. البته آن جمله ی حدیث غدیر را علی حده ذكر می كنند. اهل تسنن این جمله را به صورت متواتر قبول ندارند. كاری كه علمای شیعه بعدها كرده اند همین بوده كه ثابت كنند این گونه احادیث متواترند. در تجرید بیش از این ذكر نشده و این حدیث، ارسال مسلّم گرفته شده است. شارح (ملا علی قوشچی) هم می گوید خیر، ما قبول نداریم كه متواتر باشد، یك خبر واحد است، بعضی نقل كرده اند همه نقل نكرده اند.

كتابهایی نظیر عبقات و الغدیر، كوشششان در این است كه ثابت كنند این احادیث متواترند. در این دو كتاب، مخصوصا الغدیر، ناقلان حدیث غدیر طبقه به طبقه از قرن اول تا قرن چهاردهم ذكر شده اند. ابتدا شصت و چند نفر از طبقه ی صحابه ی پیغمبر را نام می برد (البته از كتب اهل تسنن) . بعد، از طبقه ی تابعین ذكر می كند كه از صحابه نقل كرده اند. اینها تقریبا مربوط به قرن اول می شوند. در قرون بعد نیز طبقه به طبقه نقل كرده است. مخصوصا كاری كه در الغدیر صورت گرفته این است كه از جنبه ی ادبی قضیه استفاده كرده و این، كار خیلی خوبی است. عبقات و كتابهای دیگر در این زمینه، بیشتر به نقل حدیثی تمسك كرده اند كه در هر قرنی چه كسانی نقل كرده اند ولی الغدیر از جنبه ی ادبی هم استفاده كرده است چون در هر عصری هر مطلبی كه در میان مردم وجود داشته باشد شعرا آن را منعكس می كنند. شعرا منعكس كننده ی آن چیزی هستند كه در زمان خودشان هست. می گوید اگر مسأله ی غدیر مسأله ای بود كه به قول آنها مثلا در قرن چهارم به وجود آمده بود، دیگر در قرون اول و دوم و سوم شعرا اینهمه شعر درباره اش نگفته بودند. در هر قرنی ما می بینیم مسأله ی غدیر جزء ادبیات آن قرن است. بنابراین چگونه می توانیم این حدیث را انكار كنیم. و این، از نظر تاریخی روش خوبی است. ما خیلی از اوقات برای اثبات وجود موضوعی در تاریخ، می رویم سراغ ادبا. می بینیم در هر قرنی همه ی ادبا این موضوع را منعكس كرده اند. معلوم می شود كه این، در زمان آنها فكر موجودی بوده است. عبقات نیز گاهی برای یك حدیث یك كتاب نوشته است كه در آن راویان آن حدیث را ذكر كرده و اینكه آیا این راوی درست است یا نادرست، فلان كس گفته درست است و. . . یك شاخه ی درخت پرشجری درست كرده كه اصلا انسان حیرت می كند از اینهمه تتبّعی كه این مرد داشته است.

یكی دیگر جمله ای است كه باز از پیغمبر نقل كرده اند كه خطاب به علی (ع) فرمود: «انت الخلیفة بعدی» [2]. غیر از این دو جمله، جملات دیگری نیز هست. متأسفانه دو هفته پیش كه از اینجا می رفتم، یادداشتهایم راجع به امامت را گم كردم. در آنجا این احادیث را یاد داشت كرده بودم. اجمالا كتابهایش را می دانم ولی خصوصیّاتش یادم نیست.

سیره ی ابن هشام كتابی است كه در قرن دوم نوشته شده. خود ابن هشام ظاهرا در قرن سوم است ولی اصل سیره از ابن اسحاق است كه در اوایل قرن دوم می زیسته و ابن هشام كتاب او را تلخیص و تهذیب كرده است. از كتبی است كه مورد اعتماد اهل تسنن است. در آنجا دو قضیه را نقل می كند كه این كتاب(تجرید)نقل نكرده ولی چون مضمون همین مضمون است من نقل می كنم.

---