كلمه ی «امام» یعنی پیشوا، كلمه ی «پیشوا» در فارسی، درست ترجمه ی تحت اللّفظی
كلمه ی «امام» است در عربی. خود كلمه ی «امام» یا «پیشوا» مفهوم مقدسی ندارد. پیشوا
یعنی كسی كه پیشرو است، عدّه ای تابع و پیرو او هستند اعم از آنكه آن پیشوا عادل و
راه یافته و درست رو باشد یا باطل و گمراه باشد. قرآن هم كلمه ی امام را در هر دو مورد
اطلاق كرده است. در یك جا می فرماید:
«وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا» [1]ما آنها را
پیشوایان هادی به امر خودمان قرار دادیم. در جای دیگر می گوید:
«أَئِمَّةً یَدْعُونَ
إِلَی اَلنّارِ» [2]پیشوایانی كه مردم را به سوی آتش می خوانند. یا مثلا درباره ی فرعون
كلمه ای نظیر كلمه ی امام را اطلاق كرده است:
«یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ» [3]كه روز قیامت
هم پیشاپیش قومش حركت می كند. پس كلمه ی امام یعنی پیشوا. ما به پیشوای باطل
فعلا كاری نداریم، مفهوم پیشوا را عرض می كنیم.
پیشوایی در چند مورد است كه در بعضی از موارد، اهل تسنن هم قائل به پیشوایی
و امامت هستند ولی در كیفیّت و شخصش با ما اختلاف دارند. اما در بعضی از مفاهیم
امامت، اصلا آنها منكر چنین امامتی هستند نه اینكه قائل به آن هستند و در فردش با ما
اختلاف دارند. امامتی كه مورد قبول آنها هم هست ولی در كیفیّت و شكل و فردش با
ما اختلاف دارند، امامت به معنی زعامت اجتماع است كه به همین تعبیر و نظیر همین
تعبیر از قدیم در كتب متكلّمین آمده است. خواجه نصیر الدین طوسی در تجرید امامت
را این طور تعریف می كند: «ریاسة عامّة» یعنی ریاست عمومی. [در اینجا ذكر یك
مطلب لازم به نظر می رسد: ]