گفتیم كه پیغمبر مبلّغ وحی بود. مردم وقتی می خواستند از متن اسلام بپرسند، از پیغمبر می پرسیدند. آنچه را كه در قرآن نبود از پیغمبر سؤال می كردند. مسأله این است كه آیا هر چه اسلام می خواسته از احكام و دستورات و معارف بیان كند، همان است كه در قرآن آمده و خود پیغمبر هم به عموم مردم گفته است، یا نه، آنچه پیغمبر برای عموم مردم گفت قهرا زمان اجازه نمی داد كه تمام دستورات اسلام باشد، علی (ع) وصی پیغمبر بود و پیامبر تمام كمّا كیف اسلام و لا اقل كلیات اسلام را (آنچه را كه هست و باید گفته بشود) به علی (ع) گفت و او را به عنوان یك عالم فوق العاده ی تعلیم یافته ی از خود و ممتاز از همه ی اصحاب خویش و كسی كه حتی مثل خودش در گفته اش خطا و اشتباه نمی كند و ناگفته ای از جانب خدا نیست الاّ اینكه او می داند، معرفی كرد و گفت أیها الناس! بعد از من در مسائل دینی هر چه می خواهید سؤال كنید، از وصی من و اوصیای من بپرسید؟ در واقع در اینجا امامت، نوعی كارشناسی اسلام می شود اما یك كارشناسی خیلی بالاتر از حد یك مجتهد، كارشناسی من جانب اللّه، [و ائمّه ] یعنی افرادی كه اسلام شناس هستند، البته نه اسلام شناسانی كه از روی عقل و فكر خودشان اسلام را شناخته باشند- كه قهرا جایز الخطا باشند- بلكه افرادی كه از یك طریق رمزی و غیبی- كه بر ما مجهول است- علوم اسلام را از پیغمبر گرفته اند، از پیغمبر (ص) رسیده به علی (ع) و از علی (ع) رسیده به امامان بعد و در تمام ادوار ائمه، علم اسلام یك علم معصوم غیر مخطئ كه هیچ خطا نمی كند، از هر امامی به امامان بعد رسیده است.

اهل تسنن برای هیچ كس چنین مقامی قائل نیستند. پس آنها در این گونه امامت، اصلا قائل به وجود امام نیستند، قائل به امامت نیستند نه اینكه قائل به امامت هستند و می گویند علی (ع) امام نیست و أبو بكر چنین است. برای أبو بكر و عمر و عثمان و به طور كلی برای هیچ یك از صحابه چنین شأن و مقامی قائل نیستند و لهذا در كتابهای خودشان هزاران اشتباه را از أبو بكر و عمر در مسائل دینی نقل می كنند. ولی شیعه امامان خودش را معصوم از خطا می داند و محال است كه به خطایی برای امام اقرار كند. [در كتابهای اهل تسنن مثلا آمده است ] أبو بكر در فلان جا چنین گفت، اشتباه كرد، بعد خودش گفت: «انّ لی شیطانا یعترینی» یك شیطانی است كه گاهی بر من مسلط می شود و من اشتباهاتی می كنم، و یا عمر در فلان جا اشتباه و خطا كرد و بعد گفت این زنها هم از عمر فاضلتر و عالم ترند.

می گویند وقتی كه أبو بكر مرد، خاندان او و از جمله عایشه- كه دختر أبو بكر و همسر پیغمبر بود- گریه و شیون می كردند. صدای شیون كه از خانه ی أبو بكر بلند شد، عمر پیغام داد كه به این زنها بگویید ساكت شوند. ساكت نشدند. دو مرتبه پیغام داد بگویید ساكت شوند، اگر نه با تازیانه ادبشان می كنم. هی پیغام پشت سر پیغام. به عایشه گفتند عمر دارد تهدید می كند و می گوید گریه نكنید. گفت: پسر خطّاب را بگویید بیاید تا ببینم چه می گوید. عمر به احترام عایشه آمد. عایشه گفت: چه می گویی كه پشت سر هم پیغام می دهی؟ گفت: من از پیغمبر شنیدم كه اگر كسی بمیرد و كسانش برایش بگریند، هر چه اینها بگریند او معذّب می شود، گریه های اینها عذاب است برای او. عایشه گفت: تو نفهمیده ای، اشتباه كرده ای، قضیه چیز دیگری است، من می دانم قضیه چیست: یك وقت مرد یهودی خبیثی مرده بود و كسانش داشتند برای او گریه می كردند، پیغمبر فرمود در حالی كه اینها می گریند او دارد عذاب می شود. نگفت گریه ی اینها سبب عذاب اوست بلكه گفت اینها دارند برایش می گریند ولی نمی دانند كه او دارد عذاب می شود. این چه ربطی دارد به این مسأله؟ ! بعلاوه، اگر گریه كردن بر میّت حرام باشد، ما گناه می كنیم، چرا خدا یك بی گناه را عذاب كند؟ ! او چه گناهی دارد كه ما گریه كنیم و خدا او را عذاب كند؟ ! عمر گفت: عجب! اینطور بوده مطلب؟ ! عایشه گفت: بله اینطور بوده. عمر گفت: اگر زنها نبودند عمر هلاك شده بود.

خود اهل تسنن می گویند عمر در هفتاد مورد (یعنی در موارد زیاد، و واقعا هم موارد خیلی زیاد است) گفت: «لو لا علیّ لهلك عمر» . امیر المؤمنین اشتباهاتش را تصحیح می كرد، او هم به خطایش اقرار می نمود.

پس آنها قائل به چنین امامتی نیستند. ماهیت بحث برمی گردد به این معنا كه مسلّما وحی فقط به پیغمبر اكرم می شد. ما نمی گوییم كه به ائمه (ع) وحی می شود.

اسلام را فقط پیغمبر (ص) به بشر رساند و خداوند هم آنچه از اسلام را كه باید گفته بشود، به پیغمبر گفت. اینطور نیست كه قسمتی از دستورات اسلام نگفته به پیغمبر مانده باشد. ولی آیا از دستورات اسلام نگفته به عموم مردم باقی ماند یا نه؟ اهل تسنن حرفشان این است كه دستورات اسلام هر چه بود همان بود كه پیغمبر به صحابه اش گفت. بعد در مسائلی كه در مورد آنها از صحابه هم چیزی روایت نشده گیر می كنند كه چه كنیم؟ اینجاست كه مسأله ی قیاس وارد می شود و می گویند ما اینها را با قانون قیاس و مقایسه گرفتن تكمیل می كنیم، كه امیر المؤمنین در نهج البلاغه می فرماید یعنی خدا دین ناقص فرستاد كه شما بیایید تكمیلش كنید؟ ! ولی شیعه می گوید نه خدا دستورات اسلام را ناقص به پیغمبر وحی كرد و نه پیغمبر آنها را ناقص برای مردم بیان كرد.

پیغمبر كاملش را بیان كرد اما آنچه پیغمبر كامل بیان كرد، همه، آنهایی نبود كه به عموم مردم گفت (بسیاری از دستورات بود كه اصلا موضوع آنها در زمان پیغمبر پیدا نشد، بعدها سؤالش را می كردند) ، بلكه همه ی دستوراتی را كه من جانب اللّه بود به شاگرد خاص خودش گفت و به او فرمود تو برای مردم بیان كن.

اینجاست كه مسأله ی عصمت هم به میان می آید. شیعه می گوید همان طور كه امكان نداشت خود پیغمبر در گفته ی خودش عمدا یا سهوا دچار اشتباه شود، آن شاگرد خاص پیغمبر هم امكان نداشت كه دچار خطا یا اشتباه شود، زیرا همان گونه كه پیغمبر به نوعی از انواع مؤیّد به تأیید الهی بود، این شاگرد خاص هم مؤیّد به تأیید الهی بود.

پس این، مرتبه ی دیگری است برای امامت.