اتفاقا جریانهای تاریخی هم همین را حكایت می كند، یعنی جامعه شناسی مسلمین را همین طور نشان می دهد. لهذا عمر گفت: ما كه علی را به خلافت انتخاب نكردیم حیطة علی الاسلام بود یعنی برای اسلام احتیاط كردیم، زیر بارش نمی رفتند، قبول نمی كردند. یا در جای دیگر كه با ابن عباس صحبت می كرد به او گفت: قریش این كار را صحیح نمی دید كه امامت در همان خاندانی باشد كه نبوت هم در همان خاندان بوده، یعنی گفت نبوت كه در خاندان بنی هاشم پیدا شد طبعا برای بنی هاشم امتیاز شد. قریش حساب كرد كه اگر خلافت هم در این خاندان باشد همه ی امتیازات از آن بنی هاشم می شود. از این جهت بود كه قریش نسبت به این مطلب كراهت داشت.

ابن عباس هم جوابهای خیلی پخته ای به او داد. آیاتی را از قرآن در این زمینه خواند كه جوابهای بسیار پخته ای است.

بنابراین در جامعه ی مسلمین یك وضعی بوده است كه به عبارتها و زبانهای مختلف بیان شده است. قرآن به آن صورت می گوید، عمر همان را به بیان و صورت دیگری می گوید. یا مثلا می گفتند علی (ع) از باب اینكه در جنگهای اسلامی خیلی از افراد و سران عرب را كشته است و مردم عرب هم مردم كینه جویی هستند و بعد از آنكه مسلمان شدند نیز كینه ی پدركشی و برادركشی آنها نسبت به علی محفوظ بود، [برای خلافت مناسب نیست. ] عده ای از اهل تسنن هم می خواهند همینها را عذر درست كنند، می گویند درست است كه افضلیت و مقام و ارجحیّت علی (ع) روشن بود ولی این جهت هم بود كه خیلی دشمندار بود.

بنابراین یك نوع نگرانی در زمان پیغمبر وجود داشته است برای تمرد از این یك دستور. شاید سرّ اینكه قرآن این آیات را با قرائن و دلائل ذكر كرده این است كه هر آدم بی غرضی مطلب را بفهمد ولی نخواسته مطلب را به صورتی درآورد كه آنهایی كه می خواهند تمرد كنند، تمردشان به صورت تمرد در مقابل قرآن و اسلام درآید. كأنّه می خواهد بگوید: آنها كه به هر حال تمرد می كنند پس تمردشان به شكلی در نیاید كه به معنی طرد قرآن در كمال صراحت باشد، اقلا یك پرده ای بتوانند برایش درست كنند.

این است كه ما می بینیم آیه ی تطهیر را در وسط آن آیات قرار می دهد ولی هر آدم فهیم و عاقل و مدبّر و متدبّری می فهمد كه این، چیز دیگری است. آیه ی «اَلْیَوْمَ أَكْمَلْتُ» را آنطور قرار می دهد و آیه ی «یا أَیُّهَا اَلرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ» را اینطور.

آیه ی «إِنَّما وَلِیُّكُمُ اَللّهُ. . . » آیات دیگر در این زمینه نیز به گونه ای هستند كه فكر و اندیشه را برمی انگیزد برای اینكه انسان بفهمد كه در اینجا چیزی هست، و بعد هم به كمك نقلهای متواتر قضیه ثابت می شود، مثل آیه ی «إِنَّما وَلِیُّكُمُ اَللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا اَلَّذِینَ یُقِیمُونَ اَلصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ اَلزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ» [1]. تعبیر عجیبی است: ولیّ امر شما خداست و پیغمبر و كسانی كه ایمان آورده اند، آنها كه نماز را بپامی دارند و در حال ركوع زكات می دهند. زكات دادن در حال ركوع یك كار عمومی نیست كه بشود آن را به صورت یك اصل كلی ذكر كرد، بلكه این مطلب نشان می دهد كه اشاره به یك واقعه ی معین است. هم تصریح نكرده است تصریحی كه تمرد از آن نزد دوست و دشمن تمرد از قرآن شمرده شود، و هم تفصیح كرده است یعنی طوری بیان نموده كه هر آدم بی غرضی می فهمد كه در اینجا یك چیزی هست و اشاره به یك قضیه ای است. «اَلَّذِینَ. . . یُؤْتُونَ اَلزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ» (در حال ركوع زكات می دهند) یك امر معمولی نیست، یك قضیه ی استثنائی است كه اتفاقا رخ می دهد. این قضیه چه بوده است؟ می بینیم همه اعم از شیعه و سنی گفته اند كه این آیه درباره ی علی بن أبی طالب است.

---