انسان در خود حالتی می یابد كه نام آن حالت را «علم» یا «ادراك» یا «دانایی» یا «آگاهی» و امثال اینها می گذارد. نقطه ی مقابل علم و ادراك، جهل و ناآگاهی است.

ما وقتی كه شخصی را كه تاكنون ندیده بودیم می بینیم، یا شهری را كه تاكنون نرفته بودیم مشاهده می كنیم، احساس می كنیم كه اكنون در خود و همراه خود چیزی داریم كه قبلاً نداشتیم و آن عبارت است از تصویری از آن شخص و تصویر یا تصویراتی از آن شهر.

حالت اول ما را كه این تصویرات را نداشتیم و منفی بود «جهل» می نامند، و حالت دوم ما كه اثباتی است و تصویراتی از آنها داریم و این تصویرات، ما را با آن اشیاء كه واقعیات خارجی می باشند مربوط می كنند «علم» یا «ادراك» نامیده می شود.

پس معلوم می شود ذهن ما حالتی شبیه نقش پذیری و صورت پذیری اجسام را دارد، با این تفاوت كه نقشهای اجسام، آن اجسام را با اشیاء خارجی مربوط نمی كند یعنی آنها را نسبت به آن اشیاء آگاه نمی سازد، اما صورتها و نقشهای ذهن، ما را با اشیاء خارجی مربوط می كند و نسبت به آنها آگاه می سازد، چرا؟ چه تفاوتی در كار است؟ جواب این چرا و این تفاوت را فلسفه می دهد نه منطق.

پس «علم» صورتی از معلوم است در ذهن. لهذا در تعریف علم و ادراك گفته شده:

العلمُ هو الصّورةُ الحاصلةُ مِن الشّی ءِ عندَ العقل. ادراك عبارت است از صورتی كه از یك شی ء در ذهن پدید می آید.

انقسام علم به تصور و تصدیق از این جهت است كه علم ما به اشیاء، گاهی به این شكل است كه ذهن ما حكم می كند به وجود یا عدم نسبتی میان اشیاء، یعنی علم ما به شكل قضاوت میان دو چیز است و حالت قضائی دارد، و گاهی به این شكل نیست.

اول مثل علم ما به این كه «هوا گرم است» یا «هوا گرم نیست» ، «راستی خوب است» ، «دروغ خوب نیست» . تصدیق عبارت است از قضاوت ذهن میان دو شی ء. این حالتقضائی ذهن را «تصدیق» می نامند.

اما ذهن همیشه در ارتباط علمی خود با اشیاء، حالت قضائی به خود نمی گیرد.

گاهی آنها را از نظر می گذراند بدون آنكه حكمی درباره ی آنها بكند. در صورتی هم كه حالت قضائی به خود می گیرد و میان دو شی ء حكم می كند، حكم و قضاوت یك چیز است كه «تصدیق» نامیده می شود و صورتهایی كه از محكومٌ علیه و محكومٌ به- یعنی دو چیزی كه ذهن میان آنها حكم كرده است- [در ذهن حاصل می شود] چیز دیگر است.

صورتهایی كه ذهن میان آنها حكم می كند «تصوّر» است.

پس وقتی كه در ذهن خود حكم می كنیم به اینكه «هوا گرم است» آن حكم «تصدیق» است، و اما صورت ذهنی هوا و صورت ذهنی گرمی «تصوّر» است.

تقسیم علم به تصور و تصدیق اولین بار به وسیله ی حكیم عالیقدر اسلامی ابو نصر محمد بن طرخان فارابی ابداع و عنوان شد و مورد قبول حكما و منطقیین بعد قرار گرفت. منطقیّین اسلامی در دوره های متأخّر این تقسیم را پایه قرار داده، ابواب منطق را به دو قسم منقسم كردند: قسم تصورات و قسم تصدیقات، در صورتی كه قبلاً ابواب منطق به این ترتیب از هم جدا نشده بودند.