ممكن است برخی از كنجكاوان به ما خرده گرفته و بگویند به طوری كه تحقیقات دانشمندان به دست می دهد و آثار پیشینیان دلالت می كند، پرستش خدای یگانه در میان خدا پرستان بسیار دیر رواج پیدا كرده و روزگاران درازی پیش از آن، بشر در بت پرستی می زیسته و یا ارباب انواع می پرستیده است.

از یك سوی بشر از برای هر یك از انواع مانند انسان، زمین، دریاها، صحراها، خدایی توهّم می كرده و زمام امور همان نوع را به دست وی می داده است، گاهی خورشید و ماه و ستاره را به مناسبت تأثیرات آنها می پرستیده است، و از یك سوی خدایان اتفاقی یا اختصاصی تشریفی مانند خدای فلان شاه، خدای فلان قبیله را پرستش می نموده است.

درختهای پیر و كهنسال، بناهای كهنه، كوههای سركشیده و رودخانه های نیرومند نیز مورد عبادت قرار می گرفتند.

و پس از زمانی كه عصر دین پیدا شد به جای خدایان پراكنده یك خدا نشانیده شد.

واجب الوجود بالذات واجب من جمیع الجهات و الحیثیات است، یعنی امكان ندارد كه موجودی قابلیت خاصی پیدا كند و از طرف ذات واجب افاضه ی فیض نشود، پس ممكن نیست كه بشری آماده ی تلقی وحی بشود و از طرف واجب الوجود به او وحی نشود.

علیهذا بسیار عامیانه است كه كسی بگوید: غرض از ارسال رسل هدایت مردم است، وقتی كه از طرف یكی از خدایان بعثت صورت گرفت دیگران لزومی نمی بینند كه دخالت كنند، واجب كفایی است و با پیشقدمی یك فرد وظیفه از سایر خدایان ساقط می شود!

بدیهی است كه در این برهان به قول پیامبران استناد نشده است یعنی نمی گوییم چون پیامبران می گویند خدا یكی است ما هم تعبدا می گوییم خدا یكی است، بلكه می گوییم نبوّتها به عنوان پدیده های خاص كه نشانه هایی از ماوراء الطبیعی بودن دارند از ماوراء افق طبیعت تحریك و برانگیخته شده اند و همه تحت تأثیر یك عامل ماوراء الطبیعی هستند و اگر عامل دیگری هم در كار می بود آثاری از او ظهور می كرد.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 1027

و پس از آن در عصر فلسفه این عقیده ی دینی صورت استدلال به خود گرفت.

تا بالاخره عصر علم (عصر حاضر) خط بطلان به دور همه ی اینها كشید.

خلاصه اینكه: چنانكه در آغاز پیدایش بشر ابتدائی خبری از دین نبوده و انسان در حال مادّیت می زیسته و سپس زمزمه ی مذهب بلند شده است، همچنین توحید و یكتاپرستی پس از و ثنیّت و ارباب انواع بوده كه گویا «سنتز» و تكامل یافته ی عقیده ی وثنیّت می باشد.