این دسته معتقدند كه ادراكات ذهنی بر دو قسم است: یك قسم همانهاست كه مستقیماً از راه یكی از حواس وارد ذهن شده است و قسم دوم آنهاست كه عقل از پیش خود، آنها را ابداع كرده است و آنها فطری و خاصیت ذاتی عقل هستند. بهعقیده ی عقلیون این گونه تصورات هیچ مبدأ و منشئی جز خود عقل ندارد و این تصورات قبل از هر حس و احساسی برای عقل حاصل هستند و اگر فرض كنیم كه هیچ صورت محسوسه ای وارد ذهن نشود باز ذهن از خود و پیش خود واجد این تصورات است.

دكارت كه سر دسته ی عقلیون است پاره ای از مفاهیم و تصورات را از قبیل وجود و وحدت و حتی بعد و شكل و حركت و مدت را نام می برد و می گوید این تصورات هیچ گونه استنادی به حس ندارد و فطری و ذاتی عقل است. بعد از دكارت جماعتی از فلاسفه پیدا شدند كه اصول عقاید دكارت را با فی الجمله اختلاف پذیرفتند. به عقیده ی دكارت و سایر عقلیون، علم حقیقی كه قابل اعتماد و اطمینان است همان است كه از راه معقولات فطری به دست آمده باشد. ما در مقدمه ی مقاله ی 4 به مناسبتی گفتار دكارت و پیروانش را نقل كردیم (رجوع شود به صفحات 181 و 182) . كانت نیز به وجه دیگری قائل به معانی فطری شد و یك رشته از تصورات دیگری را ما قبل حس و احساس خواند. به عقیده ی كانت مفهوم زمان و مكان و آنچه منشعب از این دو مفهوم است از این قبیل است. وی جمیع مفاهیم ریاضی را فطری و ما قبل حس و احساس می داند.

روی نظریه ی عقلیون، عناصر ساده ی اولیه ی عقلیه بر دو قسم است: قسم اول، معقولاتی كه از راه یكی از حواس خارجی یا داخلی وارد ذهن شده است و قوه ی عاقله با نیروی «تجرید» از آنها صورت كلی و معقول ساخته است. قسم دوم، معقولاتی كه فطری و خاصیت ذاتی عقل است و هیچ گونه استنادی به حس و احساس ندارد.