صاحبان این نظریه (هر چند نتوانسته اند به طور قطعی اظهار نظر كنند) می گویند بر خلاف نظریه ی بالا هیچگاه عین ادراكات اولیه حفظ و نگاهداری نمی شود و اینطور نیست كه هر صورت ادراكی در ذهن پدید آمد قوه ی حافظه عین آن را نگاهداری كند،

---

زیرا ادراك عبارت است از فعالیت اعصاب، و اعصاب درباره ی یك شئ نمی توانند فعالیت مداوم داشته باشند یعنی فعالیتهای اعصاب هر لحظه متوجه شئ مخصوصی است و در حالی كه چیزی مورد توجه نیست قهراً سلسله ی عصبی درباره ی آن فعالیت ندارد، پس در حال عدم توجه، خاطره ی ادراكی به صورت ادراك وجود ندارد و نمی تواند وجود داشته باشد. این دانشمندان می گویند هر چیزی كه یك بار ادراك شد فقط اثری از او در یك نقطه ی مخصوصی از مغز، مثلاً یك یا چند سلّول، پیدا می شود و هر وقت آن نقطه ی مخصوص در اثر یك عامل خاصی (اراده و غیره) تهییج شد اعصاب دوباره به فعالیت می پردازند و باعث دوباره تولید شدن ادراك اولی می گردند؛ مثلاً در مثال بالا ملاقات و مذاكره با رفیق در حالی كه مورد توجه نیست به صورت خاطره ی ادراكی در ذهن موجود نیست بلكه فقط اثری از وی در یك نقطه ی معیّن مغز باقی می ماند كه هر وقت آن نقطه تحریك شود باعث دوباره تولید شدن آن خاطره ی ادراكی می گردد و شخص می پندارد كه خود این خاطره محفوظ و باقی بوده.

علیهذا مطابق این نظریه هر تذكر و یادآوری تولید جدیدی است، بر خلاف نظریه ی اول كه تذكر را تولید جدید نمی داند، و ما برای توضیح بیشتر، نظریه ی مادیین را درباره ی مادی بودن حافظه از قول خودشان نقل می كنیم.

دكتر ارانی در پسیكولوژی صفحه 117 می گوید:

و در صفحه ی 118 اینطور به این پرسشها پاسخ می دهد، می گوید: