(2). پدیده های هر یك از این سه جهان معلول عللی هستند كه از سنخ خودشان می باشند. حادث مادی معلول علل مادیه، و موجود مثالی معلول موجود مثالی، و موجود عقلی معلول موجودی از سنخ خود.

(3). مجموع هر عالمی معلول مافوق خودش می باشد.

(4). مجموع جهان آفرینش معلول خدای آفریدگار بوده و نسبت هر علت جزء به وی نسبت دست را دارد به نویسنده ی نامه و نسبت زبان را دارد به گوینده ی سخن.

ملكوت» نامیده می شود. این عالم، متوسط است میان عالم عقول مجرده و عالم طبیعت.

این عالم از قوه و حركت و زمان و مكان مجرد است اما از ابعاد مجرد نیست. این عالم، جسمانی هست ولی مادی نیست.

استدلالی كه در این مقاله بر وجود عالم عقل و عالم مثال آورده شده است از ناحیه ی وجود انسان است؛ یعنی به دلیل اینكه مرتبه ای از انسان طبیعت است و مرتبه ای از او مثال است و مرتبه ای از او عقل، و از طرف دیگر طبیعت قادر نیست كه موجد مرتبه ای عالی تر از خود یعنی مثال و عقل بوده باشد پس هر مرتبه ای از وجود انسان وابسته به عالمی از سنخ خود اوست. این است مفاد استدلال متن.

همان طور كه گفتیم بهتر است در شناسایی این عوالم به آنچه از ناحیه ی وحی و نبوّت رسیده است استناد گردد و یا همچون مردان راه از ضمیر و باطن و مكاشفه ی شهودی استمداد شود.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 1062

در اطراف مجردات پرسشهای بسیار و بحثهای زیادی هست كه برخی از آنها مربوط به علم نفس و ادراكات نفسانی می باشد و برخی نیز بحثهای فلسفی است و در كتب مبسوطه ی فلسفه مورد تعرض است و ما به همین اندازه كه ذكر نمودیم قناعت می ورزیم.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 1063