دانشنامه
|
کتابخانه
|
اخبار
|
مقالات
|
پرسش و پاسخ
|
پایان نامه ها
|
مراکز
|
شخصیت ها
|
تقویم
تقویم بنیاد
تقویم علمی فرهنگی شهید مطهری
|
نگارخانه
|
فروشگاه
|
انجمن
|
مسابقات
صفحه اصلی
|
تماس با ما
|
معرفی بنیاد
|
انتشارات صدرا
|
راهنمای پایگاه ها
امکانات
ارسال به دوستان
ارسال اشکال
برگزیدن
چاپ
در
کل پایگاه
مقالات
پرسش و پاسخ
پایان نامه ها
اخبار و اطلاعات
تقویم علمی فرهنگی شهید مطهری
مراکز اسلامی
دانشنامه مطهري
کتابخانه
شخصیت ها
نگارخانه
انجمن
راهنمای پایگاه ها
کتابخانه
نام کتاب : اصول فلسفه و روش رئالیسم
بازدید : 680492
تاریخ درج : 1391/03/21
فهرست مطالب
جستجو
شناسه کتاب
مقدمه
اصول فلسفه و روش رئالیسم
جلد اوّل
مقاله ی اوّل فلسفه چیست؟
خاتمه مقاله
نكته ی 1
نكته ی 2
نكته 3
مقاله ی دوم فلسفه و سفسطه (رئالیسم و ایده آلیسم)
اینك برخی از شبهات ایده آلیسم:
شبهه ی 1
پاسخ
شبهه ی 2
پاسخ
شبهه ی 3
پاسخ
بر می گردیم به آغاز سخن
نكته ی 1
نكته ی 2
نكته ی 3
مقاله ی سوّم علم و ادراك
تمثیل
برگردیم به سوی مقصد اصلی
خلاصه ی بیان:
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
برهان دیگر
اشكال
نظریّه ی روحی
نظریّه ی مادّی
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال یا تقریر نظر مادیین
پاسخ
اشكال یا تقریر
پاسخ
اشكال
پاسخ
تتمیم اصل مقصد
نظریه ی حسی
نظریّه ی روحانی
نتیجه
اشكال یا تقریر
پاسخ
مقاله ی چهارم علم و معلوم (ارزش معلومات)
مقدمه
ارزش معلومات
حقیقت یعنی چه؟
1 آیا حقیقت فی الجمله وجود دارد؟
2 میزان تشخیص حقیقت از خطا چیست؟
3 آیا ممكن است یك چیز هم حقیقت بوده باشد و هم خطا؟
4 آیا حقیقت موقّت است یا دائمی؟
5 آیا حقیقت متحول و متكامل است؟
6 چرا علوم تجربی یقینی نیست؟
چرا فلسفه و ریاضیات یقینی است؟
7 آیا «حقیقت» مطلق است یا نسبی؟
عقاید و آراء
پیدایش سوفیسم در یونان
مكتب شكاكان
عقیده ی قدما
نظریه ی دكارت
نظریه ی حسیون
نظریه ی كانت
نظریه ی هانری برگسون
علم و معلوم (ارزش معلومات)
پرسش
پاسخ
«حقیقت نسبی» به تقریر طرفداران ماتریالیسم دیالكتیك
آیا ماتریالیسم دیالكتیك شكّاك است یا جزمی؟
خلاصه ی نظریه ی مادیین جدید
خرده گیری
اجتماع صحیح و غلط، و حقیقت و خطا
بن بست عجیب یا یك نكته ی مفید و مهم
فلاكت ماتریالیسم به دست دیالكتیك
اكنون چگونگی این خطا را باید بررسی كرد:
اصول فلسفه وروش رئالیسم جلد دوم
مقدمه
مقاله ی پنجم پیدایش كثرت در ادراكات
مقدمه
راه حصول علم
افلاطون
ارسطو
حكمای اسلامی
نظریه های جدید
عقلیون
حسیون
تعیین حدود علم
پیدایش كثرت در علم و ادراك
اشكال و پاسخ
ریشه های نخستین ادراكات و علمهای حصولی
مفاهیم حقیقیه (مهیات) و مفاهیم اعتباریه (غیر مهیات)
به آغاز سخن بر می گردیم
نظریه ی عقلی
نظریه ی حسی
نظریه این مقاله
از راه دیگر (طریق تحلیل)
در قسم اول (تصوری)
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
و اما در قسم 1دوم (تصدیقی)
نظریه ی تعقلی
نظریه تجربی
اشكال 1
پاسخ
اشكال 2
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
مقاله ی ششم ادراكات اعتباری
مقدمه
1 اصل كوشش برای حیات
2 اصل انطباق با محیط
اعتباریات و علوم غیر حقیقیه یا اندیشه های پنداری
ارتباط تولیدی یعنی چه؟
ادراكات حقیقی چگونه ارتباط تولیدی پیدا می كنند؟
چرا ادراكات اعتباری نمی توانند با ادراكات حقیقی ارتباط تولیدی پیدا كنند؟
طریق سیر و سلوك فكری در اعتباریات چیست؟
ریشه اعتباریات و آغاز پیدایش آنها
شاخه های اعتباریات (انقسامات)
قسم اول: اعتباریات قبل الاجتماع
1 وجوب
2 حسن و قبح (خوبی و بدی)
3 انتخاب اخف و اسهل (سبكتر و آسانتر)
4 اصل استخدام و اجتماع
5 اصل متابعت علم
نكاتی چند
نكته ی1
نكته 2
خاتمه این بحث و گفتگوها
قسم دوم: اعتباریات بعد الاجتماع
1 اصل ملك
2 كلام، سخن
3 ریاست و مرئوسیت و لوازم آنها
امر و نهی و جزا و مزد
4 اعتبارات در مورد تساوی طرفین
ارتباط اعتباریات با حقایق مترتبه به آنها یا كیفیت ارتباط علوم مجعوله انسان با خواص واقعی وی
اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد سوم
مقدمه
مقاله هفتم واقعیّت و هستی اشیاء
مقدمه
تمایز علوم
موضوع چیست؟
نقطه های اتكاء مسائل علوم یا مبادی تصوریه و تصدیقیه
مبادی فلسفی
اسلوب و روش تفكر در فلسفه
واقعیت و هستی اشیاء
اصالت وجود و واقعیت
نكاتی چند یا نتایجی چند
وحدت وجود
تباین و كثرت وجودات
وحدت در عین كثرت و كثرت در عین وحدت
توضیح
مقاله هشتم ضرورت و امكان
مقدمه
معنای ضرورت و امكان
ضرورت و امكان معقول است نه محسوس
این بحث، علمی است یا فلسفی؟
منشأ ضرورت و امكان
قانون علّیت و معلولیّت
علت، ضرورت دهنده به معلول است (جبر علّی و معلولی)
آیا نیازمندی معلول به علت تنها در حدوث است یا هم در حدوث است و هم در بقا؟
ضرورت بالذات و بالغیر
ضرورت ذاتی فلسفی و ضرورت ذاتی منطقی
توجیه نظام موجودات
«اصالت وجود» و ضرورت و امكان
آیا موجود معدوم می شود؟
ضرورت و امكان
بیان دیگر
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
توضیح و تذكر
نكته ی اول
نكته ی 2
پاسخ
مقدمات افعال اختیاری
آیا این مقدمات اختیاری است یا غیر اختیاری؟
جبر و تفویض از جنبه ی كلامی
«جبر و اختیار» و وجدان
«جبر و اختیار» و اخلاق
«امر بین امرین» از نظر فلسفی و كلامی و اخلاقی
بحثی با مادیین
مقاله ی نهم علّت و معلول
راه ساده
راه دیگر
قانون علیت
احتیاج به علت
1 نظریه ی حسی
2 نظریه ی حدوثی
3 نظریه ی ماهوی
اشكال
پاسخ
اشكال
4 نظریه ی فقر وجودی
پاسخ
اصل سنخیت
دلیل حسی و استقرائی
دلیل عقلی و قیاسی
علتهای چهار گانه
علت فاعلی
اشكال
پاسخ
علت مادی
علت صوری
علت غائی
غایت و شعور و ادراك
غایت و فعل
اتفاق
علت غائی و علت فاعلی
اصل تنظیم كننده
بخت خوب و بد
اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد چهارم
مقاله ی دهم قوّه و فعل، امكان و فعلیّت
اشكال
پاسخ
حركت چیست؟ هنگام حركت چه چیز انجام یافته و پیدا می شود؟
توسعه ی مفهوم حركت
حركت و تكامل
آزمایش در تكامل جهان
قانون تكاپوی دیالكتیكی طبیعت
مقدمه
قانون تكاپوی دیالكتیكی طبیعت
خرده گیری
توضیح مفهوم حركت عمومی
اكنون ما حركت عمومی را چگونه باید توضیح دهیم؟
كشش (امتداد) در حركت
زمان و حركت
خاتمه ی مقاله
توضیح 1
توضیح 2
نظر فلسفه درباره ی جهش
توضیح 3
توضیح 4
مقاله ی یازدهم قدم و حدوث
تقدّم و تأخّر و معیّت (پیشی و پسی و باهمی)
حدوث و قدم
توسعه ی مفهوم حدوث و قدم
آیا نسبت به مجموعه ی عالم چه می توان گفت؟
مقاله ی دوازدهم وحدت و كثرت
انقسامات وحدت و كثرت
احكام وحدت و كثرت
تقابل و اقسام آن
مقاله ی سیزدهم مهیّت، جوهر، عرض
مهیّت
اقسام مهیّت
جوهر و عرض
آزمایش علمی چه می گوید؟
پاسخ
اقسام جوهر
اقسام عرض
اصول فلسفه و روش رئالیسم جلد پنجم
مقدّمه
مقاله ی چهاردهم خدای جهان و جهان
«بحث و گفتگو در خدای جهان، فطری انسان است »
این بحث برای ما صحیح و رواست
جهان آفرینش آفریدگاری دارد
مقدمه
راههای بشر به سوی خدا
راه دل یا راه فطرت
راه حس و علم یا راه طبیعت
1 تشكیلات و نظامات
2 هدایت و راه یابی
حدوث و پیدایش عالم
راه عقل یا راه استدلال و فلسفه
براهین فلسفی در شكلهای مختلف
جهان آفرینش آفریدگاری دارد
تمثیل
تطبیق و توضیح
بیان اول
نتیجه
بیان دوم
نتیجه
توضیح
تنبیه و تذكر
ما خدا را چگونه تصور می كنیم؟
نتیجه
خدا یكی است
اشكال
پاسخ
خدای هستی همه ی كمالات هستی را دارد
اشكال
پاسخ
اشاره
آفرینش جهان
اشكال
پاسخ
خلاصه
كثرت و ترتیب قیاسی اجزای جهان
نتیجه ی این بیان
قضا و قدر
اصولی چند:
معنی قضا و قدر
آیا قضا و قدر قابل تغییر است؟
نتیجه
خیر و شر و سعادت و شقاوت
اشكال
پاسخ
اشكال
پاسخ
پایان جهان
مسائلی كه در این مقاله به ثبوت رسیده است:
پربیینده ترین کتابها
آشنایى با قرآن (1- 9)
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
فلسفهء تاریخ (1- 4)
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
آشنایى با قرآن (10- 14)
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
درسهاى اسفار (4- 6) (مبحث زمان)
شرح مبسوط منظومه
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
تازه های کتاب
یادداشتهای استاد مطهری جلد سوم
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
یادداشتهای استاد مطهری جلد پنجم
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
یادداشتهای استاد مطهری جلد هفتم
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
یادداشتهای استاد مطهری جلد ششم
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
یادداشتهای استاد مطهری جلد دهم
پدیدآورنده : استاد شهید مرتضی مطهری
توضیح 4
چنانكه از مباحث گذشته دستگیر شد حركت كه یك واقعیت «هنوزی» است اگر چه به حسب واقع سیّال و قابل انقسام می باشد، طبق یك نظر واقعی دیگر، پیكره ی تمام حركت و همچنین اجزاء حركت بعد از فرض انقسام، دیگر سیلان و قبول انقسام خود را از دست داده تبدیل به یك واقعیت خالی از امكان شده و فعلیتی محض و امری ثابت می گردد و بدیهی است در این صورت چون امكان منتفی می شود دیگر نیازی به علت مادی نداشته و با صورت موجود خود تنها به دو علت فاعلی و غائی احتیاج خواهد داشت.
و از اینجاست كه جمعی از دانشمندان علوم مادّیّه گفته اند كه قضاوت ما به احتیاج هر حادثه ای به علّتی، از این راه است كه اشیاء را فقط با سه بعد درك نموده و از درك بعد چهارم عاجز و زبون می باشیم و اگر چنانچه اشیاء را با چهار بعد درك می كردیم احتیاج به علّت را نفی می كردیم.
چنانكه پیداست مراد این دانشمندان این است كه چون ما اجزاء زمان (بعد چهارم) را به حسب نظر جمع، نمی توانیم جمع كنیم و هر جزء از زمان را كه ركن وجود حادثه ی مقارن خودش می باشد پس از جزء دیگر درك می كنیم، از این روی در عموم حوادث، جریان و سیلان درك نموده هر حادثه را علّت حادثه ی بعدی می دانیم و اگر هر چهار بعد را درك می كردیم هر حادثه را در جای خودش بی جریان و به شكل ثابت دیده نیازمند به علت یعنی به وقوع حادثه ی قبلی فرض نمی كردیم. پس قانون علت و معلول در حقیقت و نسبت به نظر ما كه اشیاء را با سه بعد درك می كنیم ارزش دارد وگرنه اشیاء یعنی حركات به حسب واقع دانه های ریزند كه پهلوی هم چیده شده اند و هیچ گونه ارتباط و اتصالی به همدیگر ندارند كه حاجت به علّت را ایجاب كند.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 843
با تأمّل كافی در اطراف این سخن روشن خواهد شد كه بنای وی به دو نظریه استوار است:
اوّل: تركب ماده و انرژی از اجزاء؛ و ما در بحثهای گذشته بیان كردیم كه این بحثهای فلسفی هیچ گونه ارتباطی به تركب نامبرده ندارد.
دوم: اینكه علت منحصر است به علت مادی؛ و ما در مباحث «علت و معلول» ثابت كردیم كه غیر از علت مادی و صوری دو علّت دیگر داریم كه هیچ حادثه ای را از آنها استغنا نیست و آنها علت فاعلی و علت غائی می باشند.
مسائلی كه در این مقاله به ثبوت رسیده به شرح زیر می باشد:
(1)
. ما نسبتی به نام «امكان» داریم.
(2)
. امكان نیازمند به فعلیتی است كه آن را نگه دارد.
(3)
. هر فعلیتی فعلیت دیگر را از خود می راند.
(4)
. در هر واحد خارجی به جز یك فعلیت، فعلیتهای دیگر جزء ماده هستند.
(5)
. حامل امكان شئ، ماده ی آن است نه صورتش.
(6)
. با پیدایش فعلیت، امكان آن از میان می رود.
(7)
. ماده ی جسمانی امكان صور غیر متناهی را داراست.
(8)
. ماده به واسطه ی امكان به دوری و نزدیكی متصف می شود.
(9)
. نسبت و رابطه میان موجود و معدوم محال است.
10. میان امكان و فعلیت شئ فاصله نیست.
11. حركت مكانی این است كه نسبت مكانی جسم تبدل و سیلان پیدا كند.
12. امكان و فعلیت (وجود و عدم تدریجی) در حركت به هم آمیخته هستند.
13. هر تغیّر تدریجی در یكی از صفات جسم، حركت است.
14. جهان طبیعت مساوی حركت است.
15. حركت مستلزم تكامل است.
16. حركت، بی غایت نمی شود.
17. حركت، مطلوب بالذات نمی شود.
18. متحرك با حركت خود تكامل می پذیرد.
19. قانون عمومی جهان طبیعت تحول و تكامل است.
20. جوهر انواع طبیعیه متحرك است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 844
21. اعراض جوهر نیز به تبع آن متحركند.
22. هر پدیده ی جوهری قطعه حركتی است كه از قطعه های قبلی و بعدی خود منفصل نیست.
23. حركتهای دیگر محسوس را «حركت در حركت» باید دانست.
24. غایت حركت جوهری تجرد از ماده است.
25. وجود سكون در جهان وجود نسبی است.
26. حركت به دو معنی است: قطعیّه و توسّطیّه، و هر دو معنی موجودند.
27. زمان، مقدار حركت می باشد.
28. به عدد حركات موجوده ی جهان می توان زمان فرض كرد.
29. زمان ساخته ی وجود جهان طبیعت است و پیش از آن و پس از آن محال است تحقق داشته باشد.
30. در میان اجزاء زمان یك نوع تقدم و تأخر ثابت است.
31. یكی از اسباب سنجش سرعت و بطؤ حركت، زمان است.
ض32. زمان از سنخ خود، اول و آخر ندارد.
33. حركت شش چیز لازم دارد.
34. جهش در حركت به معنی حقیقی محال است و جهش به معنایی كه اخیرا تفسیر می شود موضوعی فلسفی نیست.
35. حركت، تقسیمی نیز از ناحیه ی علت فاعلی خود به حركت نفسانی و حركت طبیعی و حركت قسری دارد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 845
کليه حقوق برای پايگاه شهید مطهری محفوظ است