اگر چنانچه به ادراكات و افكار ساده ی خود رسیدگی كرده و توجه بنماییم خواهیم دید كه پس از ادراك واقعیت جهان خارج- مقابل [سفسطه ] - یكی از روشن ترین قضایایی كه تصدیق می كنیم این قضیه است: «پدیده های بسیاری در جهان هست» و قضیه ی دیگری است كه: «همان بسیار (كثیر) از یكی ها (آحاد) پیدا شده است» و با زبان دیگر مفهوم «وحدت» و «كثرت» را ادراك نموده تصدیق می كنیم كه این دو مفهوم در خارج مصداق دارند و موجودند، و با تعبیر دیگر مطلق موجود به دو قسم واحد و كثیر منقسم می شود؛ یعنی چنانكه می گوییم هر موجودی كه فرض شود، یا امكان دارد یا فعلیت، و هر موجودی كه فرض شود یا علت است و یا معلول، همچنین می توانیم بگوییم هر موجود یا واحد است و یا كثیر. پس به عهده ی فلسفه است كه از وحدت و كثرت نیز بحث كند.

درست است كه ما در بیشتر احوال بجز وحدت و كثرت كمّی (یك و چند) كه عدد و واحد عددی است به چیز دیگری توجه نداریم، ولی با كمی دقت روشن خواهد شد كه منشأ این توهّم آن است كه سر و كار زندگی مادی ما با جزئیات و انقسامات ماده است كه وحدت و كثرت عددی دارند وگرنه به همین وحدت و كثرت كه ما از آنها مفهومی روشن و نزدیك به مفهوم انقسام و عدم انقسام می فهمیم در كلّیات نیز هست در حالی كه خاصیت آنها در كلیات جز خاصیت وحدت و كثرت

عددی است زیرا وحدت عددی عین كثرت عددی نیست چه، نمی شود گفت یك فرد از انسان ده فرد است، ولی وحدت كلّی با كثرت عددی جمع می شود چنانكه مثلاً انسان (یك) نوع است و عین صدها هزار فرد است.

و از همین جا فهمیده می شود كه هر وحدت، وحدت عددی نیست بلكه وحدت عددی یكی از افراد وحدت می باشد؛ یعنی وحدت و بالمقابله كثرت، اقسامی دارند.

از بیان فوق نتیجه گرفته می شود كه:

(1). دو صفت عمومی به نام «وحدت» و «كثرت» در خارج داریم.

(2). وحدت و كثرت اقسامی دارند.