«فلسفه عبارت است از آگاهی به احوال موجودات عینی و خارجی به همان نحو كه در واقع و نفس الامر هستند تا اندازه ای كه در استطاعت بشر است. » [1]

«فلسفه عبارت است از اینكه انسان جهانی بشود علمی و عقلانی مشابه با جهان عینی خارجی. » [2]

«مفهوماتی كه از خارج به وسیله ی حواس پنجگانه وارد ذهن می شوند نمی توانیم مطمئن باشیم كه مصداق حقیقی در خارج دارند و اگر هم داشته باشند یقین نیست كه صورت موجود در ذهن با امر خارجی مطابقت دارد. »

«من از بعضی اجسام ادراك گرمی می كنم و چنین می پندارم كه آنها همان گونه گرمی دارند كه من در وجود خود دارم و حال آنكه آنچه را می توانم معتقد شوم این است كه در ذات آتش چیزی هست كه در وجود من ایجاد حس گرمی می كند اما از این احساس نباید درباره ی «حقیقت اشیاء» عقیده اتخاذ كنم زیرا ادراكات حسی در انسان تنها برای تمیز سود و زیان و تشخیص مصالح وجود است و وسیله ی دریافت حقایق نیست. »

«بعد و حركت را به من بدهید جهان را می سازم. »

«دكارت به وجه علمی باز نمود كه محسوسات انسان با واقع مطابق نیست، فقط وسیله ی ارتباط بدن با عالم جسمانی است و تصویری از عالم برای ما می سازد كه حقیقت ندارد، حقیقت چیز دیگری است؛ مثلاً گوش آواز می شنود اما صوت حقیقت ندارد و اگر سامعه واقع را درك می كرد فقط حركاتی از هوا یا اجسام دیگر به ما می نمود. »

«دكارت فقط همان مفهومات فطری را اساس علم واقعی می داند. »

«تصوراتی كه در ذهن ماست سه قسم است: نخست «فطریات» یعنی صوری كه همراه فكرند یا تحولات فكری یا قاعده ی تعقل می باشند. دوم «مجعولات» یعنی صوری كه قوه ی متخیله در ذهن می سازد. سوم «خارجیات» یعنی آنچه به وسیله ی

حواس پنجگانه از خارج وارد ذهن می شود. تصورات مجعول را چون متخیله می سازد می دانیم كه البته معتبر نیستند. مفهوماتی هم كه از خارج وارد ذهن می شوند نمی توانیم مطمئن باشیم كه مصداق حقیقی در خارج دارند، اگر هم داشته باشند یقین نیست كه صورت موجود در ذهن ما با امر خارجی مطابق باشد، چنانكه صورتی كه از خورشید در ذهن ما هست مسلّماً با حقیقت موافقت ندارد زیرا به قواعد نجومی می دانیم خورشید چندین هزار برابر زمین است و حال آنكه صورتش در ذهن ما به اندازه ی یك كف دست هم نیست. »

«فطریات كه عقل آنها را بالبداهه دریافت می نماید یقیناً درست است و خطا برای ذهن در آنها دست نمی دهد، مانند شكل و حركت و ابعاد (از امور مادی صرف) و دانایی و نادانی و یقین و شك (از امور عقلی صرف) و وجود و مدت و وحدت (از امور مشترك بین مادی و عقلی) . »

«هر كس به شهود و وجدان بالبداهه حكم به وجود خویش می كند یا ادراك می نماید كه مثلث سه زاویه دارد و كره بیش از یك سطح ندارد و دو چیز مساوی با یك چیز متساوی هستند. »

«منكر موجودات محسوس شدن چندان معقول نیست و البته یقین بر آنها هم مانند یقین بر معلومات وجدانی (آن چیزهایی كه ذهن بی واسطه، نسبت میان موضوع و محمول را تصدیق می كند، مثل علم نفس به وجود خود و اینكه سه با یك و دو برابر است و اینكه مثلث غیر از مربع است) و معلومات تعقلی (آن چیزهایی كه ذهن برای درك نسبت میان موضوع و محمول احتیاج به تصور معانی دیگر دارد، مانند علم به اینكه مجموع زوایای مثلث مساوی با دو قائمه است و یا اینكه جهان آفریدگار دارد) نیست و از نظر علمی و فلسفی می توان آنها را در زمره ی گمانها و پندارها به شمار آورد ولی در امور زندگی دنیوی البته باید به حقیقت محسوسات یقین داشت. »

«خاصیت بر دو قسم است: بعضی ذاتی جسم اند و از آن منفك نمی شوند و آنها را «خاصیت نخستین» می نامیم، مانند جرم و بعد و شكل و حركت یا سكون. بعضی خاصیتها مربوط به ذات جسم نیستند و عرض اند و فقط احساساتی هستند كه به واسطه ی خاصیتهای نخستین در ذهن ایجاد می شوند، مانند رنگ و بو، و آنها را «خاصیتهای دومین» می گوییم. »

«طبیعت دارای رنگ و بو و صدایی نیست، ما هستیم كه برای آن، اشعه ی زرین آفتاب و عطر فرح بخش گل و صدای دلنواز بلبل ساخته ایم. »

«بر حسب قرار داد شیرین شیرین است، بر حسب قرارداد تلخ تلخ است، بر حسب قرار داد گرم گرم است، بر حسب قرار داد سرد سرد است، بر حسب قرار داد رنگ رنگ است، ولی اگر حقیقت را بخواهید اینها فقط ذرات هستند و خلأ. »

«گویا كوهی است كه از فلسفه ریخته شده است. »

«نقادی علم و فلسفه را فرنسیس بیكن [9](نیمه ی دوم قرن شانزدهم و نیمه ی اول قرن هفدهم) آغاز كرد و لاك دنبال آن را گرفت و بركلی به شیوه ی دیگری در آن وارد شد و هیوم این مشرب را به درستی روشن و آشكار ساخته است و اینها همه انگلیسی بوده اند، سرانجام كانت آلمانی به راهنمایی هیوم در این خط افتاد و با اصلاح خطاها و تكمیل نقصهای او ورق دانش را یكباره برگردانید. »

«معلوم را تشبیه می كنیم به غذایی كه باید به بدن برسد و بدل ما یتحلّل شود. برای این مقصود باید مواد خوراكی از خارج داخل معده شود، آنگاه باید معده و اعضای دیگر هاضمه شیره هایی از خود بر آنها ضمیمه كنند تا خوراكها غذا شود. پس خوراكها به منزله ی احساساتند و شیره ها حكم زمان و مكان را دارند.

این مقدار كه گفته شد، درباره ی وجدانیات یا تصورات اولیه ای است كه ما از اشیاء (عوارض و ظواهر) داریم، اما هنگامی كه بخواهیم آن اشیاء را موضوع احكام قرار داده تحت كلیات در آوریم و قوانین علمی و كلی بسازیم یك عده معقولات دیگر كه آنها نیز مخلوق ذهن هستند و از حس به دست نیامده اند دخالت می كنند و صورت كلی و قانون علمی به آنها می دهند. این قوانین كه همه ی معلومات بالاخره ناچار تحت این قوانین در می آیند صرفاً مخلوق خود ذهن است، ممكن است در واقع و نفس الامر قوانین دیگری بر اشیاء حكومت كند. »

«رابطه ی علت و معلول ساخته ی عقل ماست، در عالم حقیقت معلوم نیست ترتب معلول بر علت واجب باشد. »

«حكیم مزبور (كانت) می گوید در تحقیق این مسأله من روش را از آنچه فیلسوفان دیگر داشته اند تغییر دادم و مانند كپرنیك [12]در امر هیأت عالم عمل كردم كه او دید با این فرض كه ما مركز جهان باشیم و خورشید و سیارات گرد ما بچرخند مشكلات پیش می آید، پس فرض را معكوس كرد كه خورشید مركز باشد و ما گرد او بچرخیم، دید مشكلات به خوبی حل شد. من هم دیدم تا كنون ما معتقد بوده ایم كه اشیاء اصل اند و ذهن ما ادراك خود را تابع حقیقت آنها می كند یعنی بر آنها منطبق می نماید؛ از این رو مشكل پیش آمده است كه درباره ی اشیاء بیرون از ذهن چگونه با معلومات قبلی (فطری) می توان احكام تركیبی (احكامی كه موضوع و محمول در آنها دو مفهوم مختلف هستند) ترتیب داد؟ پس من فرض كردم كه ذهن ما اشیاء را بر ادراك خود منطبق می كند یعنی كاری نداریم به اینكه ادراك ذهن ما با حقیقت اشیاء مطابق هست یا نیست، چون آن را نمی توانیم بدانیم، آنچه می دانیم این است كه ما اشیاء را آنچنان در می یابیم كه ادراك ذهن ما اقتضا دارد؛ پس به این روش مشكل حل شد. »

«هر چند ما عوارض و ظواهر را به وسیله ی حواس خود ادراك می كنیم اما می دانیم كه ظهور ظهور كننده می خواهد، پس قطعاً ذواتی وجود دارند كه این عوارض مظاهر آنها هستند. »

«پس از آنكه به نقادی معلوم كردی كه علیت و معلولیت ساخته ی ذهن هستند به چه دلیل حكم می كنی كه ذواتی در خارج وجود دارند كه علل این ظهورات می باشند؟ »

«حكمای ما می گفتند حكمت علم به حقایق است در حدود طاقت بشر، در واقع كانت می خواهد حدود طاقت بشر را تشخیص دهد. »

«كانت سر دسته ی مكتب آگنوستی سیسم [14]معتقد است كه به حقیقت مطلق نمی توان رسید یعنی یك «شئ بنفسه» قبول می كند كه فكر قدرت تماس آن را ندارد. در كتاب موسوم به لودویك فویرباخ [15]به این ادعا قوی ترین جوابها داده شده است با این بیان:

تا مدتی كه مواد آلی فقط در بدن حیوانات و نباتات ساخته به وجود می آمد می توانستیم آنها را «شئ بنفسه» بنامیم ولی از موقعی كه شیمی آلی تمام این مواد را یكی بعد از دیگری می سازد باید آنها را «شئ برای ما» نامید زیرا عمل فكر ما با آن شئ بنفسه تماس نموده است. »