قبل از پرداختن به این مطلب لازم است مطلب دیگری را تذكّر دهیم و آن اینكه
خیر و كمال مصداقا یك چیزند؛ یعنی چنین نیست كه یك چیزی خیر باشد و كمال
نباشد و یا كمال باشد و خیر نباشد؛ هر چه خیر است كمال است و هر چیزی كه كمال
است خیر است؛ و اگر احیانا دیده می شود كه در برخی موارد این گمان پیش می آید كه
فلان چیز خیر است ولی كمال نیست، بعد از دقّت معلوم می شود كه از جهتی، هم خیر
است و هم كمال و از جهت دیگر نه خیر است و نه كمال، و آدمی از یك نظر به او
می گوید «خیر» كه واقعا هم خیر است و هم كمال، و از نظر دیگر نفی كمال می كند كه
از آن نظر واقعا نه خیر است و نه كمال. به هر حال «خیر» و «كمال» مصداقا مساوی
یكدیگر هستند كما اینكه «كمال» و «وجود» نیز مساوی یكدیگرند. وجود هر چیزی در
مقابل عدم آن چیز كمال اوست و همچنین ادامه ی وجود و استكمالات وجود، همه خیر و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج7، ص: 94
كمالند.
اكنون كه این مطلب دانسته شد، یك مطلب دیگر اضافه می كنیم تا پاسخ سؤال
روشن گردد، و آن این است كه موجودات از دو نظر با یكدیگر اختلاف دارند:
یكی از نظر اختلاف نوعی؛ مثلاً نوع انسان غیر از نوع گوسفند است و انواع
نباتات با انواع حیوانات متفاوت است و قهراً انواع احتیاجات موجودات نیز به
تناسب اختلاف نوعی آنها متفاوت می شود. قهراً اموری كه رفع كننده ی نیازمندیهای
یك نوع می باشند با رافع احتیاجات نوع دیگر ممكن است متفاوت باشد. بدیهی
است كه قلمرو احتیاجات انسان با قلمرو احتیاج هر حیوان دیگر متفاوت است و
قلمرو احتیاج حیوانات با قلمرو احتیاج نباتات فرق می كند.
و از نظر دوم، اختلافاتی است كه با یكدیگر از لحاظ عوامل محیط دارند. البته
جای تردید نیست كه محیطهای زندگی جاندارها از نظر اینكه در چه منطقه ای بوده
باشند و در نتیجه از نظر گرمی و سردی و فراوانی آذوقه و عدم فراوانی آن و وجود
درندگان و گزندگان و نزدیك به دریا بودن یا دور از آن بودن و همچنین دشت بودن یا
كوهستانی بودن محیط با یكدیگر فرق می كنند. قهراً احتیاجات آنها به همین
موجبات متفاوت می گردد و چون احتیاجات متفاوت شد خیرات و كمالات متفاوت
می گردد.
پس دو نوع احتیاج داریم: احتیاج نوعی و احتیاج فردی، یا احتیاج ذاتی و
احتیاج عرضی. پس علّت اینكه خیر و شرها متفاوت می گردند یكی اختلافات
احتیاجات نوعی است و دیگر احتیاجات محیطی.