درباره ی فیثاغورس از دو جهت اظهار نظر شده است: یكی از این جهت كه آنچه
از ظواهر مطالب او معلوم است سخنانش امری منطقی و قابل قبول نیست. ولی از
طرف دیگر در بین محققین راجع به فوق العادگی این مرد اتفاق نظری هست، كه هم
قدما او را شخص فوق العاده ای می دانند، از قبیل شهرستانی، و هم امروزیها از او
خیلی به بزرگی یاد كرده اند. قبلاً عقاید او را در ملل و نحل و كتابهای دیگر خوانده
بودم، باز مراجعه كردم دیدم
ملل و نحل از همه مفصل تر ذكر كرده است.
تاریخ فلسفه
راسل هم خیلی از او تجلیل می كند و او را از بزرگ ترین شخصیتهای جهان به شمار
می آورد، در عین حال خیلی مختصر درباره ی او نوشته و چیز زیادی ندارد. شهرستانی
نسبتاً مفصل تر نقل كرده است. موارد دیگری نیز هست كه خیلی مفصل در این كتاب
آمده است. فكر كردم برای اینكه مقداری مطلب روشن شود خوب است قسمتی را كه
شهرستانی درباره ی فیثاغورس در اینجا آورده است بخوانیم.
قبلاً مطلبی را باید تذكر دهم و آن این است كه امروزیها می گویند خیلی از
عقایدی كه به فیثاغورس نسبت می دهند مخلوطی است از افكار خود او و افكاری كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج7، ص: 525
بعد از او پیدا شده، و اتباع فیثاغورس- كه بعدها پیدا شده اند- افكار خود را با افكار
فیثاغورس آمیخته و مخلوط كرده اند. به نظر می رسد مطالبی كه در
ملل و نحل آمده به
همین صورت باشد و آمیخته ای از آن افكار باشد.