مطلب دیگر این است که واجب الوجود بالذات واجب من جمیع الجهات و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج8، ص: 376
الحیثیات است؛ یعنی هر چیزی که برای واجب الوجود به امکان عام ممکن است،
بالفعل و بالوجوب حاصل است؛ یعنی امر واجب الوجود هرگز میان دو طرف یک
شئ، مردّد نیست. هر چیزی را که ما به واجب الوجود منتسب کنیم یا برایش واجب
و ضروری است یا برایش محال است. امری که برای او ممکن باشد نیست. همه چیز
یا برای او واجب است یا ممتنع. این، ممکن الوجود و از مختصات آن است که یک
صفت یا یک فعل و فاعلیت برای او ممکن می باشد. واجب الوجود همان طور که
واجب الوجود است واجب العالمیه و واجب القادریه و واجب الحیاة و واجب الاراده
و واجب الفاعلیه است. او ممکن الفاعلیه نیست؛ یعنی چنین نیست که ممکن است که
او فاعل باشد و ممکن است که فاعل نباشد. اگر چنین باشد لازم می آید که به یک
امر زائد بر ذات خودش احتیاج داشته باشد تا او که فاعل بالقوه است فاعل بالفعل
شود، بلکه او واجب الفاعلیه است، یعنی اگر علت است واجب العلیه است و اگر
فیاض است واجب الفیاضیة است، و اگر خالق است واجب الخالقیه است. این هم
یک اصل که باید قبلاً آن را بدانیم.
از این مطالبی که گفتیم این نتیجه را می گیریم که واجب الوجود از آن جهت که
واجب الفاعلیه هم هست، بنابراین هیچ فعلی نیست که امکان وجود و امکان صدور
از او داشته باشد مگر اینکه از او صادر می شود و صادر هم شده است. به تعبیر دیگر
واجب الوجود علت تامّه است برای معلول خودش و معلول هم از علت تامه ی خودش
جایزالانفکاک نیست.