در اصطلاح حكما موجودات عالم طبیعت را «ناقص» می گویند. یك موجود اگر
همه ی آنچه را كه می تواند داشته باشد، نداشته باشد [یعنی برخی را داشته باشد و برخی
را نداشته باشد] ، در این صورت می تواند كامل شود و قابلیت استكمال دارد. این گونه
موجودات بر دو قسمند:
1. در استكمال، نیاز به موجودات خارج از خود ولی در عرض خود دارند. این
موجودات، ناسوتی هستند كه همه ی عالم طبیعت و دنیای علل و اسباب را (كه مقصود
همان علل معدّه است) شامل است.
2. موجوداتی كه در استكمال و تكامل خود احتیاج به علل بیرونی و عرضی
ندارند و همه ی آنچه كه موجب كمال آنها می شود به آنها داده شده است، از درون خود
افعال كمالی آنها سر می زند و خودجوش هستند و از علل طولی فیض می گیرند. اینها
را «مكتفی بذاته» گویند. [نفس كلّی عالم كه این حكما قائلند، از این قبیل است ] و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج7، ص: 258
نیز معتقدند بعضی از نفوس بشری به مرحله ی موجود مكتفی بذاته می رسند. نفوس
انبیاء و اولیای الهی از این دسته اند.
قسم دیگر موجودات، آنها هستند كه از اوّل وجود، كاملند و در آنها هیچ جای
تكامل نیست، جای قوّه و فعل نیست. اینها نیز بر دو قسمند:
1. موجوداتی كه هر چه را كه می توانند داشته باشند دارا هستند، كه اینها در
اصطلاح موجودات «تامّ» خوانده می شوند. این موجودات از همان بدء وجود به
كامل ترین شكلی كه برای آنها و در مرتبه ی آنها ممكن است وجود دارند، كه اینها همان
عقول مجرّده هستند.
2. موجود «فوق التمام» و آن، موجودی است كه علاوه بر آنكه دارای همه ی
كمالات ممكن و مفروض است، دارای این خصوصیت هست كه افاضه ی وجود به
دیگران می كند [و این همان مرتبه ی مبدأ اوّل است ] .